ΑΓΡΟΤΗΣ
•
17
Τα ζωικά υποπροϊόντα και οι τρόποι
διαχείρισής τους
Δημήτρης Επαμεινώνδα
Κτηνιατρικός Λειτουργός
στις Kτηνιατρικές Yπηρεσίες
Τ
α ζωικά υποπροϊόντα ορίζονται βάσει του άρθρου 3 του ευρωπαϊκού κανονισμού (ΕΚ) 1069/2009, ως
ολόκληρα πτώματα ζώων ή μέρη πτωμάτων ζώων, καθώς και προϊόντα ζωικής προέλευσης ή άλλα
προϊόντα που λαμβάνονται από ζώα και δεν προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, μεταξύ των οποί-
ων και τα ωοκύτταρα, τα έμβρυα και το σπέρμα.
Η ανάγκη για τη θέσπιση κανόνων για την παραγωγή
και διαχείριση των ζωικών υποπροϊόντων γεννήθηκε
από τις κρίσεις που συνδέθηκαν με την εκδήλωση με-
γάλων επιζωοτιών (π.χ. αφθώδης πυρετός), τις μεγάλες
διατροφικές κρίσεις όπως οι μεταδοτικές σπογγώδεις
εγκεφαλοπάθειες των βοοειδών, η ύπαρξη διοξινών σε
ζωοτροφές κ.ά. Σε αυτές τις κρίσεις η κακή διαχείριση
ή/και χρήση των ζωικών υποπροϊόντων οδήγησαν στην
παραδοχή ότι, παρόλο που τα ζωικά υποπροϊόντα δεν
οδηγούνται με άμεσο τρόπο στον καταναλωτή, εντού-
τοις καταλήγουν σε αυτόν, με έμμεσο τρόπο, μέσω των
ζωοτροφών ή του εδάφους. Ως εκ τούτου, θέτουν, πρω-
τίστως, σε κίνδυνο την υγεία των ζώων και τη δημόσια
υγεία και, δευτερευόντως, θίγουν την κοινωνικοοικονο-
μική κατάσταση των αγροτών και των εμπλεκόμενων
βιομηχανικών κλάδων καθώς και την εμπιστοσύνη των
καταναλωτών στην ασφάλεια των προϊόντων ζωικής
προέλευσης, έχοντας, έτσι, ευρύτερες αρνητικές επι-
πτώσεις στην κοινωνία.
Η γενικότερη προσπάθεια θέσπισης κανόνων για την
παραγωγή, τη διαχείριση και τη χρήση των ζωικών
υποπροϊόντων είχε ξεκινήσει από τη μεγάλη διατροφι-
κή κρίση των σπογγωδών εγκεφαλοπαθειών που ξέ-
σπασε τη δεκαετία του 1980 στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τελικά, η θέσπιση πλήρους νομοθεσίας εντός της Ευ-
ρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), έγινε το 2002 με τον κανονι-
σμό (ΕΚ) 1774/2002 και μετεξελίχθηκε το 2009 με την
ψήφιση μιας πληρέστερης νομοθεσίας, του κανονισμού
(ΕΚ) 1069/2009 και του εφαρμοστικού κανονισμού (ΕΕ)
142/2011.
Τα ζωικά υποπροϊόντα, όπως έχει ήδη αναφερθεί, πα-
ράγονται, κυρίως, από τη σφαγή των ζώων που προ-
ορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, από
την παραγωγή προϊόντων ζωικής προέλευσης, όπως
τα γαλακτοκομικά προϊόντα, καθώς και τη διαδικα-
σία απόρριψης νεκρών ζώων στα πλαίσια εξάλειψης
ασθενειών. Βάσει της επικινδυνότητάς τους, του τρό-
που διαχείρισής τους, καθώς και του τρόπου τελικής
διάθεσής τους, τα ζωικά υποπροϊόντα διαχωρίζονται σε
τρεις κατηγορίες, σύμφωνα με τα άρθρα 8, 9 και 10 του
κανονισμού (ΕΚ) 1069/2009. Tα υλικά
κατηγορίας 1
περιλαμβάνουν όλα τα ζωικά υποπροϊόντα που απο-
τελούν δυνητικό κίνδυνο για την υγεία των ζώων και τη
δημόσια υγεία, τα οποία πρέπει να τυγχάνουν διαχείρι-
σης με τρόπο ώστε να μην αποτελούν πλέον κίνδυνο.
Σε γενικές γραμμές περιλαμβάνονται όλα τα μέρη ζώων
ή ολόκληρα πτώματα ζώων τα οποία είναι ύποπτα για
μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες, ζώα ζωολο-
γικών κήπων, τσίρκων, κ.ά. Tα υλικά
κατηγορίας 2
πε-
ριλαμβάνουν ζωικά υποπροϊόντα τα οποία αποτελούν
δυνητικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και την υγεία
των ζώων, αλλά υπάρχουν περισσότερες επιλογές ως
προς την επεξεργασία και τον τελικό τρόπο διάθεσής
τους. Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ζωικά υποπροϊ-
όντα που περιέχουν κατάλοιπα επιτρεπτών ουσιών ή
μολυσματικών ουσιών που υπερβαίνουν τα επιτρεπτά
όρια, προϊόντα ζωικής προέλευσης που έχουν κριθεί
ακατάλληλα για κατανάλωση από τον άνθρωπο λόγω
της παρουσίας ξένων σωμάτων, μη συμμορφούμενα
προς την κτηνιατρική νομοθεσία προϊόντα ζωικής προ-
έλευσης, ζώα που θανατωθήκαν στα πλαίσια εξάλειψης
νόσων κ.ά. Tα υλικά
κατηγορίας 3
, που είναι και η
πολυπληθέστερη κατηγορία από τις τρεις, περιλαμβά-
νουν ζωικά υποπροϊόντα που δεν αποτελούν μεγάλο
κίνδυνο για την υγεία των ζώων και τη δημόσια υγεία
και ως εκ τούτου μπορούν, μετά από την κατάλληλη δι-
αχείριση, να επανενταχθούν στην τροφική αλυσίδα. Για
παράδειγμα, στην κατηγορία αυτή ανήκουν ζώα που
θανατώθηκαν στο σφαγείο και κρίθηκαν υγιή, προϊόντα
ζωικής προέλευσης που απορρίφθηκαν για εμπορικούς
σκοπούς από την ανθρώπινη κατανάλωση, δέρματα,
τρίχα χοίρων, φτερά πουλερικών κ.ά.
Ο τρόπος διαχείρισης των ζωικών υποπροϊόντων βα-
σίζεται στην κατηγορία στην οποία ανήκουν και ως εκ
τούτου στην επικινδυνότητα των υλικών. Έτσι, η διαχεί-
ριση των ζωικών υποπροϊόντων, διακρίνεται και πάλι
με βάση την κατηγορία τους. Tα υλικά της κατηγορίας
1 μπορούν να αποτεφρωθούν ή να συναποτεφρω-
θούν και να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμο με ή χωρίς
προηγούμενη μεταποίηση, είτε να χρησιμοποιηθούν
για παρασκευή παράγωγων προϊόντων για τα οποία
υπάρχουν αυστηρές πρόνοιες στη νομοθεσία σχετικά
με τον έλεγχο τους. Tα υλικά της κατηγορίας 2 μπορούν
να αποτεφρωθούν ή να συναποτεφρωθούν με ή χωρίς
προηγούμενη μεταποίηση, είτε να χρησιμοποιηθούν