8
•
ΑΓΡΟΤΗΣ
Τα είδη μεταλλοφορίας της Κύπρου
Γεώργιος Χατζηγεωργίου
Γεωλογικός Λειτουργός
στο Tμήμα Γεωλογικής Eπισκόπησης
Μεικτά θειούχα κοιτάσματα
Τα συμπαγή κοιτάσματα μεικτών θειούχων «τύπου
Κύπρου» σχετίζονται με τις προσκεφαλοειδείς λάβες
του οφιόλιθου Τροόδους. Έχουν ανακαλυφθεί πέραν
των 30 μεικτών θειούχων κοιτασμάτων, με εύρος μεγέ-
θους μεταξύ 50.000 μέχρι και πέραν των 20.000.000
τόνων, με περιεκτικότητα σε χαλκό που κυμαίνεται
μεταξύ 0,3% και 4,5%. Τα κοιτάσματα αυτά περιέχουν
σε μικρές ποσότητες χρυσό, άργυρο, ψευδάργυρο,
μαγγάνιο, νικέλιο και κοβάλτιο. Τα κύρια ορυκτά των
μεικτών θειούχων κοιτασμάτων που συναντάμε στην
Κύπρο είναι ο σιδηροπυρίτης (Fe
2
S), o χαλκοπυρίτης
(CuFeS
2
), ο σφαλερίτης (ΖnS) ως πρωτογενή, και ο
χαλκοσύνης (CU
2
S), ο κοβελλίτης (CuS), ο βορνί-
της (Cu
5
FeS
4
) και κυπρίτης (Cu
2
O) ως δευτερογενή,
λόγω εξαλλοίωσης των πρωτογενών ορυκτών.
Σωροί σκουριάς, που βρίσκονται σήμερα διάσπαρτοι
στο νησί, αποτελούν τα υπολείμματα της εκμετάλλευ-
σης κατά την αρχαιότητα. Στις αρχές του 20
ου
αιώνα,
άρχισε εκ νέου η εκμετάλλευση σιδηροπυρίτη (FeS
2
)
και χαλκοπυρίτη (CuFeS
2
) για την παραγωγή θείου
και χαλκού αντίστοιχα. Με την ανάπτυξη της παρα-
γωγής θείου από τα πετρελαιοειδή, η τιμή του θειικού
οξέος μειώθηκε και η παραγωγή του από την εκμε-
τάλλευση σιδηροπυρίτη και χαλκοπυρίτη διακόπηκε,
λόγω σχετικά υψηλοτέρου κόστους παραγωγής. Σή-
μερα, υπάρχει μόνο ένα μεταλλείο χαλκού σε λειτουρ-
γία, αυτό της Σκουριώτισσας με εκμετάλλευση του
κοιτάσματος «Φοίνιξ» που, από το 1996, παράγεται
για πρώτη φορά, από την αρχαιότητα, καθαρός χαλ-
κός με υδρομεταλλουργική μέθοδο.
Ο χρυσός και ο άργυρος σχετίζονται, επίσης, με τα
θειούχα κοιτάσματα. Βρίσκονται σε ψηλότερες των
κανονικών περιεκτικότητες στη ζώνη δευτερογενούς
εμπλουτισμού (π.χ. στη Σκουριώτισσα), πάνω από τη
ζώνη του συμπαγούς μεταλλεύματος (που σχηματίζε-
ται από την οξείδωση του μεταλλεύματος) και κυρίως
στο ούτω καλούμενο «Devil’s Mud». Χρυσός και άρ-
γυρος έχουν παραχθεί στην Κύπρο με τη μέθοδο της
κυάνωσης μεταξύ των ετών 1934 και 1944. Πριν από
την περίοδο αυτή, χρυσοφόρο μετάλλευμα είχε εξα-
χθεί για σκοπούς εμπλουτισμού. Εκτός των μεικτών
θειούχων, χρυσός και χαλκός μπορεί να υπάρχει και
σε χαλαζιακές φλέβες διαβασικών πετρωμάτων, σε
μη εκμεταλλεύσιμες ποσότητες.
Ψευδάργυρος εντοπίζεται σε μικρές ποσότητες στα
θειούχα κοιτάσματα, αλλά μόνο στα μεταλλεία Αγρο-
κηπιάς και Κυνούσας βρέθηκε σε εκμεταλλεύσιμες
ποσότητες. Τα νικέλιο και κοβάλτιο περιέχονται στη
θειούχα παραγένεση Cu-Ni-Co-Fe (πυρροτίτης), βρί-
σκεται στα υπερβασικά πετρώματα του οφιόλιθου
Τροόδους και συναντάται στο δάσος Λεμεσού ως
δευτερογενείς μικρές διεισδύσεις, μεταγενέστερης
μαγματικής δραστηριότητας μέσω των ρηγμάτων.
Στα μεικτά θειούχα κοιτάσματα έχει εντοπιστεί μικρή
περιεκτικότητα σε μέταλλα της ομάδας του λευκόχρυ-
σου/πλατίνας (PGM), με παρουσία θειούχων ιριδίου
σε περιοχές εμφανίσεων χαλκοπυρίτη. Οι κύριες εμ-
Η
Κύπρος από αρχαιοτάτων χρόνων ήταν γνωστή για τα μεταλλεία χαλκού. Συγκεκριμένα, από την
εποχή του χαλκού (3900-2500 π.Χ.) και μέχρι το τέλος της ρωμαϊκής περιόδου ήταν η κύρια παρα-
γωγός χαλκού στον τότε γνωστό κόσμο. Ήταν, επίσης, από τις πιο αρχαίες πηγές αμιάντου (κυρίως
ο ακτινόλιθος του δάσους Λεμεσού), ιδιαίτερα κατά την κλασσική και ρωμαϊκή περίοδο. Η δημιουργία
μεταλλευμάτων συνδέεται άμεσα με τη γεωλογική δομή της Κύπρου και ειδικότερα με τον οφιόλιθο
Τροόδους, η γένεση του οποίου οφείλεται στη δημιουργία νέου ωκεάνιου φλοιού σε αποκλίνοντα όρια
διεύρυνσης των ωκεανών. Τα κύρια είδη μεταλλοφορίας που συναντάμε στην Κύπρο είναι τα μεικτά
θειούχα κοιτάσματα, το μεταλλικό ορυκτό χρωμίτης και ο χρυσοτιλικός αμίαντος.
Eικόνα 1:
Σιδηροπυρίτης, χαλκοσύνης, κοβελλίτης
