14
•
ΑΓΡΟΤΗΣ
Ο ιός «Ψ» της πατάτας (PVY)
Μέτρα αντιμετώπισης και περιορισμού της εξάπλωσής του
Δρ Γιώργος Νεοφύτου
Λειτουργός Γεωργίας Α΄
Τεύκρος Ιακωβίδης
Λειτουργός Γεωργίας
στο Τμήμα Γεωργίας
Ο ιός PVY προσβάλλει ένα μεγάλο φάσμα
ξενιστών
της οικογένειας των σολανωδών
(Solanaceae), περιλαμβάνοντας σημαντικές καλ-
λιέργειες όπως την πατάτα, την ντομάτα και την
πιπεριά, καθώς και αρκετά ζιζάνια της οικογένειας
αυτής.
Υπάρχουν τέσσερα βασικά
στελέχη του ιού
: (α)
το στέλεχος PVY
Ο
που είναι η συνηθισμένη μορφή
του ιού, (β) το στέλεχος PVY
Ν
που είναι νεότερο
στέλεχος του ιού και προκαλεί ηπιότερα συμπτώ-
ματα σε σχέση με το στέλεχος PVY
Ο
, (γ) το στέλε-
χος PVY
C
που κατατασσόταν προηγουμένως ως
διαφορετικός ιός και (δ) το στέλεχος PVY
ΝTN
, το
οποίο προκαλεί έντονα συμπτώματα στους κον-
δύλους της πατάτας. Πέραν των προαναφερόμε-
νων βασικών στελεχών του ιού, άλλα διαφοροποι-
ημένα στελέχη και πληθυσμοί έχουν εξελιχθεί από
γενετικό ανασυνδυασμό των βασικών στελεχών.
Τα
συμπτώματα
από τον ιό PVY περιλαμβά-
νουν πρασινοκίτρινο μωσαϊκό μεταχρωματισμό,
παραμορφώσεις και νεκρωτικές κηλίδες ή δακτυ-
λίους στα φύλλα (εικόνα 1), νεκρώσεις των νεύ-
ρων των φύλλων χρώματος πορτοκαλί, νεκρω-
τικές γραμμώσεις στους βλαστούς, καχεκτική
ανάπτυξη και πρόωρη νέκρωση του φυτού. Τα
στελέχη PVY
Ο
, PVY
Ν
, και PVY
C
δεν προκαλούν
συνήθως συμπτώματα στους κονδύλους. Το
στέλεχος PVY
ΝTN
ενώ δεν προκαλεί τόσο έντονα
συμπτώματα στα φύλλα, προκαλεί νεκρωτικές
ασύμμετρες κηλίδες και δακτυλίους στην επιδερ-
μίδα των κονδύλων, που αργότερα εισχωρούν
στη σάρκα (εικόνα 2). Σε ανεκτικές ή ανθεκτικές
ποικιλίες τα συμπτώματα είναι ηπιότερα και δεν
παρουσιάζονται νεκρώσεις στα φυτά.
Ο πιο αποτελεσματικός
τρόπος μετάδοσης
του
ιού είναι με έντομα φορείς, στα οποία περιλαμ-
βάνονται διάφορα είδη αφίδων
(Myzus persicae,
κ.ά.). Ο ιός μεταδίδεται με τις αφίδες στο φυτό με
μη έμμονο τρόπο. Το έντομο αποκτά τον ιό αφού
τραφεί για μερικά δευτερόλεπτα (δοκιμαστικά νύγ-
ματα) από τους μολυσμένους φυτικούς ιστούς ή
ακόμη με απλή επαφή των στοματικών του μο-
ρίων με τον μολυσμένο ιστό. Διατηρεί τον ιό στα
στοματικά του μόρια για μερικές ώρες και εάν δεν
τον μεταδώσει σε υγιές φυτό σε αυτό το χρονικό
διάστημα, τότε χάνει τη μολυσματική του ικανότη-
τα και δεν μεταδίδεται στο φυτό. Το έντομο που
φέρει τον ιό, έχει την ικανότητα να τον μεταδώ-
σει σε υγιές φυτό μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα,
μετά που θα τραφεί ή όταν έρθουν σε επαφή τα
στοματικά του μόρια με τα επιφανειακά κύτταρα
του φυτικού ιστού. Το έντομο φορέας, αφού ενα-
ποθέσει τον ιό στο φυτό δεν μπορεί να μολύνει
άλλα φυτά, εκτός και εάν αποκτήσει ξανά τον ιό με
την ίδια διαδικασία που περιγράφεται πιο πάνω.
Όπως όλοι οι μη έμμονοι ιοί, ο ιός PVY μεταδίδε-
ται και εξαπλώνεται πολύ γρήγορα, ιδιαίτερα όταν
οι πληθυσμοί των εντόμων φορέων είναι μεγάλοι.
Ο συγκεκριμένος τρόπος μετάδοσης είναι μια ση-
μαντική οδός μετάδοσης του ιού τόσο σε κοντι-
νές όσο και σε σχετικά μεγάλες αποστάσεις που
δεν παρεμποδίζονται από φυσικά σύνορα ή άλλα
εμπόδια.
Ο δεύτερος τρόπος μετάδοσης του ιού είναι ο
Μ
ια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο Κύπριος παραγωγός
πατατοσπόρου είναι η προστασία του σπόρου από την ίωση «Ψ» της πατάτας (PVY). Η
ίωση PVY είναι μια από τις πιο διαδεδομένες ιώσεις της πατάτας παγκοσμίως, η οποία προκα-
λεί μείωση της παραγωγής και μερικές φορές της ποιότητας των παραγόμενων κονδύλων. Στην
Κύπρο, η ίωση PVY θεωρείται, τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία, η πιο διαδεδομένη ίωση της
πατάτας και αποτελεί το σημαντικότερο φυτοπροστατευτικό πρόβλημα κατά την πιστοποίηση του
ντόπιου πατατοσπόρου.
