ΑΓΡΟΤΗΣ
•
49
Οξέωση των μηρυκαστικών
Δρ Γεώργιος Ελευθερίου
Λειτουργός Γεωργίας
στο Τμήμα Γεωργίας
Τ
α μηρυκαστικά ζώα παρά το γεγονός ότι είναι προσαρμοσμένα, χάρη στο πολύπλοκο τους πε-
πτικό σύστημα, στην κατανάλωση ποικίλων ζωοτροφών τόσο χονδροειδών όσο και συμπυκνω-
μένων, εντούτοις είναι επιρρεπή σε ένα αριθμό μεταβολικών ασθενειών και πεπτικών διαταραχών
οι οποίες είναι άγνωστες στα μονογαστρικά ζώα, τα οποία έχουν πιο απλό πεπτικό σύστημα. Οι
κυριότερες μεταβολικές ασθένειες των μηρυκαστικών είναι η κέτοση των βοοειδών, η τοξαιμία της
εγκυμοσύνης των αιγοπροβάτων, η οξέωση, ο γαλακτικός πυρετός, η τετανία της βοσκής και η
ουρολιθίαση. Από τις μεταβολικές διαταραχές, η κέτοση, η τοξαιμία της εγκυμοσύνης και η οξέωση
σχετίζονται αμεσότερα με τη μικροβιακή ζύμωση των τροφών στη μεγάλη κοιλία.
Η οξέωση είναι πεπτική διαταραχή που οφείλεται σε
μεταβολική ασθένεια, η οποία προκαλείται από την
αλλαγή του pH του περιβάλλοντος της μεγάλης κοιλί-
ας του ζώου προς το όξινο (pH 5,0-5,4).
Η πέψη των μηρυκαστικών ζώων είναι ένας πολύπλο-
κος μηχανισμός ο οποίος λέγεται μηρυκασμός-πέψη,
απαιτεί ιδιαίτερες ρυθμίσεις και επηρεάζεται από: (α)
τα είδη των υλικών που περιέχονται στο σιτηρέσιο,
(β) τις ποσότητες και τις αναλογίες των υλικών στο
σιτηρέσιο, (γ) τις μη ικανοποιητικές ποσότητες χον-
δροειδών τροφών, (δ) την αλόγιστη χρήση συμπυ-
κνωμένων τροφών, (ε) την ποσότητα των τροφών
(στ) την αναλογία χονδροειδών τροφών προς συμπυ-
κνωμένες, (ζ) την κακή διαχείριση των παραγωγικών
σταδίων των ζώων, (η) τις δυσμενείς συνθήκες περι-
βάλλοντος κ.ά.
Τα κυριότερα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν οξέ-
ωση στα μηρυκαστικά είναι η υπερβολική κατανάλωση
συμπυκνωμένης ζωοτροφής, κατά κύριο λόγο σπόρων
δημητριακών και βιομηχανικά υποπροϊόντα, τα οποία
είναι πλούσια σε εύκολα αφομοιώσιμους υδατάνθρα-
κες, κυρίως άμυλο, δισακχαρίτες και μονοσακχαρίτες,
οι οποίοι ζυμώνονται με ταχύ ρυθμό από τους μικρο-
οργανισμούς της μεγάλης κοιλίας, ιδιαίτερα τον λα-
κτοβάκιλο. Μια άλλη αιτία μπορεί να είναι και η μικρή
αναλογία χονδροειδούς τροφής προς συμπυκνωμένη
(μειωμένη κυτταρίνη) με αποτέλεσμα την υπέρμετρη
αύξηση οργανικών οξέων όπως τα πτητικά λιπαρά
οξέα (οξικό βουτυρικό και προπιονικό οξύ) και κυρί-
ως το γαλακτικό οξύ στη μεγάλη κοιλία του ζώου, με
αρνητική συνέπεια τη μείωση του pΗ του περιεχομέ-
νου της μεγάλης κοιλίας. Οξέωση μπορεί να προκλη-
θεί επίσης από υπερβολική πρωτεΐνη στο σιτηρέσιο,
κατανάλωση κριθαριού (υποπροϊόν) ζυθοποιίας, από
μολυσμένο νερό και από αλλοιωμένες τροφές οι οποίες
περιέχουν τοξίνες μυκήτων και βακτηρίων. Ιδιαίτερα το
σιτάρι προκαλεί περισσότερα προβλήματα όταν γίνε-
ται απότομη αλλαγή στο σιτηρέσιο. Επίσης, οξέωση σε
μερικές περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί με απότομη
αλλαγή από σανό σε χλωρό χόρτο, λόγω κακής προ-
σαρμογής της μικροχλωρίδας της μεγάλης κοιλίας.
Η απότομη μετάβαση από το σιτηρέσιο της ξηράς πε-
ριόδου σε αυτό της γαλακτοπαραγωγικής περιόδου
αυξάνει τον κίνδυνο, διότι κατά την ξηρά περίοδο η
μεγάλη κοιλία προσαρμόζεται σε ένα σιτηρέσιο βασι-
σμένο σε χονδροειδείς ζωοτροφές και οι μικροοργανι-
σμοί που κυριαρχούν διασπούν κυρίως χονδροειδείς
τροφές, ενώ το σιτηρέσιο κατά τη γαλακτοπαραγωγή
περιέχει υψηλό ποσοστό υδατανθράκων, οι οποίοι
ζυμώνονται γρήγορα, έτσι οι θηλές της μεγάλης κοι-
λίας απορροφούν με αργό ρυθμό τα πτητικά λιπαρά
οξέα, γεγονός που προκαλεί αύξηση της συγκέντρω-
σης τους στη μεγάλη κοιλία, με αποτέλεσμα την πτώ-
ση του pΗ του περιεχομένου της και στη συνέχεια την
οξέωση. Γι’ αυτό η μετάβαση από το ένα σιτηρέσιο στο
άλλο πρέπει να γίνεται σταδιακά, σε τρεις βδομάδες
περίπου, για να μπορέσουν οι μικροοργανισμοί της
μεγάλης κοιλίας, σε σιτηρέσιο με αυξημένο ποσοστό
συμπυκνωμένων ζωοτροφών, να προσαρμοστούν
και να αυξηθεί ο πληθυσμός των βακτηρίων, τα οποία
μεταβολίζουν το γαλακτικό οξύ και το μετατρέπουν σε
πτητικά λιπαρά οξέα.
Εικόνα 1:
Σιλό ζωοτροφών
