4
•
ΑΓΡΟΤΗΣ
Τρόποι μετάδοσης και εξάπλωσης των ιώσεων στα φυτά
Τεύκρος Ιακωβίδης
Λειτουργός Γεωργίας
Tμήμα Γεωργίας
O
ι ιώσεις στα φυτά, όπως και στα ζώα, προκαλούνται από παθογόνους ιούς. Οι ιοί που προσβάλ-
λουν και προκαλούν συμπτώματα στα φυτά ονομάζονται φυτοπαθογόνοι ιοί ή φυτοϊοί. Οι ιοί* δεν
θεωρούνται ζωντανοί οργανισμοί και ως εκ τούτου δεν υπόκεινται στη δράση φυτοπροστατευτικών
προϊόντων, ανάλογων των μυκητοκτόνων, των εντομοκτόνων κ.ά. Συνεπώς, η πρόληψη και ο περι-
ορισμός της μετάδοσής τους είναι πρωταρχικής σημασίας στον περιορισμό της ζημιάς που μπορεί
να προκληθεί.
Γενικά, η μετάδοση των ιών μπορεί να χωριστεί σε
οριζόντια και κάθετη. Στην οριζόντια μετάδοση, η με-
ταφορά του ιού γίνεται από φυτό σε φυτό μέσω φορέ-
ων (π.χ. έντομα), μηχανικών τραυματισμών από αν-
θρώπινους χειρισμούς και εργαλεία και άλλες μορφές
άμεσης μόλυνσης από το περιβάλλον. Στην κάθετη
μετάδοση, η μεταφορά του ιού γίνεται από το μητρικό
φυτό στους απογόνους του μέσω αγενούς ή εγγενούς
πολλαπλασιασμού.
Είναι αυτονόητο πως το πρώτο μέτρο για περιορισμό
της ίωσης είναι η εξαρχής αποφυγή εγκατάστασής της
μέσω κάθετης μετάδοσης από μολυσμένο μητρικό υλι-
κό. Για τον σκοπό αυτό πρέπει πάντα να χρησιμοποι-
είται πιστοποιημένο υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό, είτε
αυτό είναι σπόρος είτε φυτά. Πρέπει να αποφεύγεται η
χρήση μη πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού ή
η χρήση πολλαπλασιαστικού υλικού από γνωστούς και
φίλους που δεν έχουν μέσα πιστοποίησης του υλικού.
Η οριζόντια μετάδοση των ιώσεων είναι πολυπαραγο-
ντική, και οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους γίνε-
ται οριζόντια μετάδοση των ιώσεων στον αγρό είναι οι
ακόλουθοι:
Μηχανική μετάδοση
Η μηχανική μετάδοση των ιών μπορεί να γίνει από τη
χρήση μολυσμένων εργαλείων (κλαδευτήρια, μπολια-
στήρια κ.ά.), την απλή επαφή χεριών ή ρούχων με τα
φυτά, τραυματισμούς μεταξύ των φυτών (π.χ. επαφή
του ριζικού συστήματος ενός φυτού με τις ρίζες ενός
μολυσμένου) και γενικά με διαδικασίες που μεταφέ-
ρουν μολυσμένο χυμό από το ένα φυτό σε πληγές
του άλλου. Για παράδειγμα, ο ιός του μωσαϊκού του
pepino είναι ιός που μεταφέρεται με εξαιρετική ευκολία
μεταξύ των φυτών, με απλή επαφή έστω και με μο-
λυσμένα ρούχα. Για τον περιορισμό των μολύνσεων
πρέπει να γίνεται εναλλαγή των εργαλείων που χρησι-
μοποιούνται καθώς και απολύμανσή τους σε διάλυμα
χλωρίνης 5% πριν τη χρήση τους. Τα γάντια που χρη-
σιμοποιούνται πρέπει να αλλάζουν σε κάθε νέα σειρά
φυτών.
Μετάδοση με φορείς ιών
Ιδιαίτερα προβληματική είναι η μετάδοση των ιών με
φορείς. Κύριοι φορείς είναι τα έντομα, οι νηματώδεις
και ορισμένοι μύκητες. Κοινά παραδείγματα εντόμων
φορέων έχουμε στις πατάτες, με τη μετάδοση του ιού
Ψ της πατάτας (PVY) με αφίδες, τη μετάδοση του ιού
Εικόνα 1:
Παραμόρφωση καρπών βερικοκιάς λόγω προσβο-
λής από τον ιό της σιάρκας (Plum Pox Virus). Μετάδοση του
ιού με αφίδες και εμβολιασμό.
Εικόνα 2:
Συμπτώματα του ιού του κηλιδωτού μαρασμού της
ντομάτας (Tomato Spotted Wilt Virus) σε καρπό ντομάτας. Με-
τάδοση του ιού με θρίπες.
