ΑΓΡΟΤΗΣ
•
7
Τα φαιοχώματα και οι χρήσεις τους
Γεώργιος Χατζηγεωργίου
Γεωλογικός Λειτουργός
στο Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης
Τ
o φαιόχωμα (ούμπρα) είναι η κύρια φυσική χρωστική ουσία που εξορύσσει η Κύπρος, σε σχέση
με άλλες φυσικές χρωστικές ουσίες όπως η ώχρα και η κόκκινη και πράσινη γη. Τo φαιόχωμα είναι
λεπτόκοκκο και συμπαγές ίζημα, πλούσιο σε οξείδια του μαγγανίου και του σιδήρου. Απαντάται στη
φύση σε διάφορες αποχρώσεις του καφέ έως σκούρου καφέ χρώματος. Η διακύμανση του χρώματος
οφείλεται κυρίως στο ποσοστό οξειδίων και υδροξειδίων του σιδήρου και σε μικρότερο βαθμό στο
ποσοστό οξειδίου του μαγγανίου. Το υλικό αυτό είναι σπάνιο αφού υπάρχει μόνο σε ορισμένα μέρη
στον κόσμο.
Στην Κύπρο τα κοιτάσματα φαιοχώματος απαντώνται
στον γεωλογικό σχηματισμό Πέρα Πεδίου στους πρό-
ποδες του Τροόδους, στην επαφή των λαβών με τα
ιζηματογενή πετρώματα. Ο σχηματισμός Πέρα Πεδί-
ου αποτελείται από φαιοχώματα, ραδιολαρίτες και ρα-
διολαριτικούς πηλίτες που αποτελούν τα πρώτα χημι-
κά και πελαγικά ιζήματα που αποτέθηκαν πάνω στα
οφιολιθικά πετρώματα. Τα κοιτάσματα φαιοχωμάτων
έχουν μικρή έκταση.
Η γένεσή τους οφείλεται στην κυκλοφορία θερμών με-
ταλλοφόρων διαλυμάτων κατά τα τελευταία στάδια της
υποθαλάσσιας ηφαιστειακής δράσης και του σχημα-
τισμού των λαβών. Τα υδροθερμικά διαλύματα προ-
κλήθηκαν από την κυκλοφορία του θαλάσσιου νερού
μέσα στις ρωγμές των λαβών. Το νερό αυτό εισχώρη-
σε σε μεγαλύτερο βάθος, θερμάνθηκε και εμπλουτί-
στηκε με μέταλλα κυρίως σιδήρου και μαγγανίου και
ανέβηκε αποθέτοντας ίζημα φαιοχώματος στον τότε
θαλάσσιο πυθμένα. Η δημιουργία των φαιοχωμάτων
αποτελεί την πρώτη ιζηματογένεση στον θαλάσσιο
πυθμένα αμέσως μετά τη δημιουργία των λαβών.
Το φαιόχωμα αποτελεί εξαιρετική φυσική χρωστική
ουσία που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα μέχρι
και σήμερα για την παραγωγή χρωμάτων και μπογιών
Εικόνα 1:
Εργοστάσιο επεξεργασίας φαιοχωμάτων και οι σωροί διαφορετικών αποχρώσεων
