ΑΓΡΟΤΗΣ
•
15
Μελέτη παρουσίας αφλατοξίνης Β
1
(AFB
1
) σε ζωοτροφές
στην Κύπρο κατά την περίοδο 2008-2012
Δρ Μαρία Κωνσταντίνου
Επιθεωρητής Γεωργίας
στο Τμήμα Γεωργίας
Η επιμόλυνση των φυτικών προϊόντων με αφλατοξίνες
ως αποτέλεσμα της προσβολής της καλλιέργειας από
τους συγκεκριμένους μύκητες, μπορεί να λάβει χώρα
σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας όπως
την καλλιέργεια, τη συγκομιδή, την επεξεργασία, την
αποθήκευση και τη διανομή. Καθοριστικό ρόλο στην
ανάπτυξη των μυκήτων και στην παραγωγή αφλατο-
ξινών έχουν, κυρίως, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες
όπως η θερμοκρασία, η υγρασία και το διαθέσιμο οξυ-
γόνο, καθώς, επίσης, και άλλοι παράγοντες όπως η
προσβολή της καλλιέργειας από έντομα, η ωριμότητα
των σπόρων, η ευαισθησία συγκεκριμένων υβριδίων
φυτών στη μυκητιακή προσβολή και τα υπολείμματα
γεωργικών προϊόντων προηγούμενης σοδιάς.
Η Κύπρος εισάγει από τρίτες χώρες (Βραζιλία, Αργε-
ντινή, Ρωσία) και διακινεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση
περισσότερο από 90% των αναγκών της σε πρώτες
ύλες ζωοτροφών (σόγια, κριθάρι, σιτάρι, αραβόσιτος),
μεγάλο μέρος των συμπληρωματικών ζωοτροφών
(βιταμινών και ιχνοστοιχείων) και σχεδόν το 100%
των προσθετικών (βιταμίνες αμινοξέα). Ως εκ τούτου,
κρίνεται απαραίτητος ο έλεγχός τους για την εναρμό-
νιση τους με τη σχετική εθνική και ευρωπαϊκή νομοθε-
σία. Το Εργαστήριο Ελέγχου Ζωοτροφών, Λιπασμά-
των και Φύλλων του Τμήματος Γεωργίας είναι, μεταξύ
άλλων, το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για τον
προσδιορισμό ανεπιθύμητων ουσιών στις ζωοτροφές
και κατ’ επέκταση για τον προσδιορισμό μυκοτοξινών
όπως η AFB
1
.
Μέσα στα πλαίσια των επίσημων ελέγχων για την πα-
ρουσία AFB
1
σε εισαγόμενες και ντόπιες ζωοτροφές,
κατά την πενταετή περίοδο 2008-2012 αναλύθηκαν
3.361 δείγματα. Στα εργαστηριακά αποτελέσματα
εφαρμόστηκε στατιστική ανάλυση για την εξαγωγή
συμπερασμάτων, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν
ένα χρήσιμο εργαλείο για τους αγρότες και όλους τους
υπόλοιπους εμπλεκόμενους φορείς. Τα δεδομένα χω-
ρίστηκαν σε 4 κατηγορίες ανάλογα με τη συγκέντρωσή
τους σε AFB
1
(<0,2, 0,2-5, 5-20 και >20 ppb). Ο δια-
χωρισμός έγινε λαμβάνοντας υπόψη το όριο ποσοτι-
κοποίησης της μεθόδου LOQ (0,2 ppb), το νομοθετικό
όριο (20 ppb για πρώτες ύλες ζωοτροφών και 5,10 ή
20 ppb για σύνθετες ζωοτροφές), καθώς και τη σύστα-
ση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ανάληψη δράσης
στις περιπτώσεις όπου η συγκέντρωση της AFB
1
στις
ζωοτροφές βρίσκεται σε ένα από αυτά τα επίπεδα.
Τ
α τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερος λόγος γίνεται για την παρουσία αφλατοξινών στις ζωο-
τροφές και ερευνώνται εκτενώς οι επιπτώσεις τους στις παραγωγικές και αναπαραγωγικές απο-
δόσεις των ζώων, καθώς και στην ποιότητα των ζωοτροφών και των τροφίμων ζωικής προέλευσης.
Οι αφλατοξίνες αποτελούν δευτερογενή προϊόντα του μετα-
βολισμού των μυκήτων
Aspergillus flavus
και
Aspergillus
parasiticus
, στους οποίους οφείλουν και το όνομά τους (από
το αρχικό Α της λέξης
Aspergillus
, τα τρία πρώτα γράμματα
της λέξης
flavus fla
και την ελληνική λέξη τοξίνη). Παρά το
γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί 18 αφλατοξίνες,
μόνο τέσσερις από αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς
έχουν εντοπιστεί σε τρόφιμα και ζωοτροφές, αυτές είναι οι
B
1
, B
2
, G
1
και G
2
. Από τις αφλατοξίνες αυτές, η αφλατοξίνη B
1
(AFB
1
) (σχήμα 1) θεωρείται ως η πιο τοξική και συνάμα η πιο
επικίνδυνη αφλατοξίνη για τη δημόσια υγεία. Έχει ταξινομηθεί
από τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών για τον καρκίνο, στην
κατηγορία 1 της κατάταξης των καρκινογόνων ουσιών για τον
άνθρωπο. Ένας άλλος λόγος που την καθιστά ιδιαίτερα ση-
μαντική από πλευράς τοξικότητας, είναι ο μεταβολισμός της
σε Μ
1
στο γάλα των ζώων που έχουν καταναλώσει ζωοτροφές μολυσμένες με AFB
1
. Αξίζει να σημειωθεί ότι η
AFB
1
είναι η μόνη μυκοτοξίνη για την οποία έχουν θεσπιστεί νομοθετικά όρια ανοχής της στις ζωοτροφές από
την Ευρωπαϊκή Ένωση (Κανονισμός (ΕΚ) 574/2011).
Σχήμα 1:
Χημική δομή AFB
1
