22
•
ΑΓΡΟΤΗΣ
Η Γεωργική μας Έρευνα
Κλιματική αλλαγή
Δυνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων και στη
γεωργική παραγωγή και έρευνα για τον μετριασμό τους, από το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
Aναστάσης Xρίστου
Λειτουργός Γεωργικών Eρευνών
στο Iνστιτούτο Γεωργικών Eρευνών
Η
κλιματική αλλαγή αποτελεί μια περιβαλλοντική,
κοινωνική και οικονομική απειλή για όλο τον πλα-
νήτη. Παγκόσμια, οι εκπομπές των αερίων του θερ-
μοκηπίου, τα σημαντικότερα εκ των οποίων είναι το
διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και το οξείδιο του
αζώτου, έχουν αυξηθεί σημαντικά ως αποτέλεσμα των
ανθρώπινων δραστηριοτήτων από το 1750 (IPCC-
WGI 2007). Η αύξηση στη συγκέντρωση του διοξει-
δίου του άνθρακα οφείλεται, κυρίως, στη χρήση των
ορυκτών καυσίμων και στην αλλαγή της χρήσης γης,
ενώ εκείνες του μεθανίου και του οξειδίου του αζώτου
οφείλονται κυρίως στη γεωργία. Τα αποτελέσματα αυ-
τών των αλλαγών αναμένεται να προκαλέσουν την
αλλαγή του κλίματος και την υπερθέρμανση του πλα-
νήτη. Οι κυριότερες συνιστώσες αυτής της αλλαγής
είναι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης και
η διαφοροποίηση στην κατανομή των βροχοπτώσεων,
με αλυσιδωτές αρνητικές συνέπειες. Πρόσφατα ερευ-
νητικά αποτελέσματα καταδεικνύουν φαινόμενα όπως
θερμότερες και λιγότερες ψυχρές ημέρες και νύχτες
στις περισσότερες περιοχές, συχνότερες θερμές πε-
ριόδους και κύματα καύσωνα, σοβαρές διακυμάνσεις
στις βροχοπτώσεις, αυξημένη συχνότητα των φαινομέ-
νων ξηρασίας και πλημμύρας, καθώς επίσης και υψη-
λά επίπεδα της στάθμης της θάλασσας. Οι μεταβολές
αυτές θα επιφέρουν με τη σειρά τους επιπτώσεις στην
ακεραιότητα των οικοσυστημάτων, στην προσφορά
τροφής, στην υγεία κ.ά. Η υπερθέρμανση του πλανήτη
είναι πλέον γενικά αποδεκτό ότι είναι αναπόφευκτη, αν
και υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκτιμήσεις ως προς
το επίπεδο αύξησης της θερμοκρασίας και τον ρυθμό
που αυτή θα πραγματοποιηθεί (Meehl et al., 2007). Με
βάση τα πιο πάνω, είναι πλέον αποδεκτό ότι η αντιμε-
τώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί τη λήψη μέτρων
περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΕ συνεργάζεται με άλλες
χώρες εταίρους στην αύξηση της προσαρμοστικότητας
έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, επεν-
δύοντας σε μια οικονομία χαμηλής κατανάλωσης άν-
θρακα και προάγοντας την ενεργειακή απόδοση και τη
ζήτηση πράσινων προϊόντων. Σε αυτή την κατεύθυνση
κινούνται και το πρωτόκολλο του Κιότο και ορισμένες
άλλες προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών για την κλι-
ματική αλλαγή.
Η Μεσόγειος θεωρείται από τους ειδικούς ότι θα απο-
τελέσει την περιοχή που θα βιώσει τις μεγαλύτερες
συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Τα διάφορα μο-
ντέλα προβλέπουν συνολική αύξηση της θερμοκρα-
σίας από 2 έως 4°C και μείωση της βροχόπτωσης
από 10 έως 50% μέχρι το 2080. Οι αλλαγές δεν θα
είναι ισομερώς κατανεμημένες σε όλες τις περιοχές
της Μεσογείου ή τις εποχές. Ορισμένα σενάρια ανα-
φέρουν την πιο συχνή εμφάνιση ακραίων καιρικών
φαινομένων όπως ξηρασία, καύσωνες, σκόνη κτλ. Ως
αποτέλεσμα, αναμένεται μείωση της διαθεσιμότητας
και υποβάθμιση της ποιότητας των επιφανειακών και
υπόγειων υδάτων, καθώς επίσης και αύξηση της δι-
άβρωσης και αλάτωσης του εδάφους (Iglesias et al.,
2007). Ενδεικτικό είναι και το γεγονός ότι η μείωση
στη διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων οδήγησε με-
γάλες πολυεθνικές εταιρείες, καθώς επίσης και διάφο-
ρους άλλους επενδυτές, να στρέψουν την προσοχή
τους στη βιομηχανία του νερού και στην ανάπτυξη
τεχνολογιών για τον καθαρισμό και τη διαχείριση των
υδάτινων πόρων.
Η Κύπρος, βρισκόμενη στη Νότια Ευρώπη και στα
ανατολικά της Μεσογείου, αναμένεται ότι θα βιώσει
αρκετές από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής
όπως περιγράφονται παραπάνω. Στη φυτική παρα-
γωγή, αναμένεται ότι θα υπάρχουν επιπτώσεις στις
αποδόσεις των καλλιεργειών και στον γεωγραφικό
προσανατολισμό της παραγωγής. Επίσης, η πιθα-
νότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων θα
αυξήσει τον κίνδυνο ζημιών της παραγωγής. Η κλι-
ματική αλλαγή αναμένεται να επηρεάσει, εξάλλου,
και το έδαφος, με την απομάκρυνση των οργανικών
υλών, ένα βασικό παράγοντα γονιμότητας των εδα-
φών. Ιδιαίτερες αναμένεται να είναι και οι συνέπειες
της περαιτέρω μείωσης στη διαθεσιμότητα των υδά-
τινων πόρων, λαμβάνοντας υπόψη ότι η παραγωγή
τροφίμων είναι απολυτά συνυφασμένη με αυτήν, και
ότι η λειψυδρία αποτελεί ήδη περιοριστικό παράγο-
ντα σε πολλές περιοχές. Ενόψει της αναμενόμενης
αύξησης του πληθυσμού και των σχετικών περιβαλ-
λοντικών ανησυχιών, είναι πολύ δύσκολο η γεωργία
να μπορέσει να εξασφαλίσει μεγαλύτερο μερίδιο δια-
θέσιμου νερού από το ήδη υψηλό ποσοστό (60-65%)
που κατέχει σήμερα. Η απάντηση των γεωργικών συ-
στημάτων στις μελλοντικές προκλήσεις της κλιματικής
αλλαγής εξαρτάται κυρίως από τις πρακτικές διαχεί-
