ΑΓΡΟΤΗΣ
•
65
Ο βοσκός και ο τουρκόπουλος
Μαρία Αθανασίου
Επιθεωρητής Γεωργίας
στο Tμήμα Γεωργίας
Τ
ο επάγγελμα του βοσκού ήταν διαδεδομένο στη φτωχή αγροτική κοινωνία της Κύπρου, τόσο κατά την
τουρκοκρατία, όσο και στα χρόνια της αγγλοκρατίας. Συναντούσε κανείς τους βοσκούς που διέθεταν
ζώα ως οικογενειακή επιχείρηση και τους βοσκούς μισταρκούς, που φρόντιζαν τα κοπάδια των τσιφλικά-
δων. Οι μισταρκοί τις περισσότερες φορές ήταν αγράμματα παιδιά, είτε ορφανά που για να επιβιώσουν,
αναγκάζονταν να δουλέψουν στα σπίτια γαιοκτημόνων, εξασφαλίζοντας φαγητό και ύπνο.
Οι πλείστοι βοσκοί του 19
ου
και 20
ου
αιώνα, είχαν στην
κατοχή τους μέχρι 50 ζώα. Λίγοι ήταν οι εύποροι βοσκοί
όπου το κοπάδι τους αριθμούσε πέραν των 150 ζώων.
Όλα σχεδον τα νοικοκυριά διέθεταν μέσα στην αυλή του
σπιτιού τους 2 ή 3 αιγοπρόβατα και από αυτά εξασφά-
λιζαν γάλα και κρέας για δική τους χρήση. Ο βοσκός
διατηρούσε το κοπάδι του έξω από το χωριό για να
μην ενοχλεί την κοινότητα και συνεπώς ζούσε μακριά
από την οικογένειά του. Η εργασία του δεν σταματούσε
ποτέ και αν έπρεπε να παραστεί σε κάποια σημαντική
υποχρέωση, όπως το γάμο κάποιου παιδιού του, ήταν
αναγκασμένος να βρει αντικαταστάτη για να προσέχει
και να φροντίζει το κοπάδι. Δεν υπήρχε διαχωρισμός
μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων βοσκών. Για τον
λόγο αυτό, την Ανάσταση οι μουσουλμάνοι βοσκοί ανα-
λάμβαναν τα ζώα των χριστιανών και το Μπαϊράμι, οι
χριστιανοί έβοσκαν τα ζώα των μουσουλμάνων.
Κατά την περίοδο της αγγλοκρατίας, για να ασκήσει κά-
ποιος το επάγγελμα του βοσκού, έπρεπε να φέρει άδεια
άσκησης επαγγέλματος. Ο υποψήφιος βοσκός έκα-
νε αίτηση και μετά από τον έλεγχο της διαγωγής του,
του παραχωρούνταν η άδεια. Η καλή διαγωγή εξαρτιό-
ταν από τον βαθμό πρόκλησης ζημιών και τον αριθμό
των ζώων του κάθε βοσκού. Με την παραχώρηση της
άδειας ο βοσκός έπρεπε να φέρει στον βραχίονα του
ένα μεταλλικό σήμα, το λεγόμενο νισιάνιν, στο οποίο
ήταν ανάγλυφο το γράμμα S από την αγγλική λέξη
shepherd που σημαίνει βοσκός, καθώς και ο αριθμός
της άδειας κάτω από το γράμμα.
Το σήμα (εικόνες 1-3) του βοσκού ήταν ένα ορειχάλκινο
ωοειδές μετάλλιο με στικτή επιφάνεια, το οποίο έφερε
δερμάτινο περιβραχιόνιο στερεωμένο σε χάλκινες υπο-
δοχές στην εσωτερική κοίλη επιφάνεια. Το περιβραχιό-
νιο αποτελούνταν από μια δερμάτινη ταινία με οπές στο
ένα άκρο της, στερεωμένο σε μεταλλική αγκράφα που
είναι τοποθετημένη στο άλλο άκρο της. Οι υποδοχές
είναι κατασκευασμένες με χάλκινο λεπτό έλασμα σε
σχήμα Π, όπου οι κεραίες του εφαρμόζουν σε κυκλικές
οπές. Στην εξωτερική επιφάνεια έχει ανάγλυφο περί-
γραμμα και μέσα στο κέντρο σε κυκλικό μετάλλιο είναι
εμπίεστο το γράμμα «S» και κάτω από αυτό τα στοιχεία
της άδειας. Όλα τα στοιχεία είναι φτιαγμένα από μήτρα
εκτός από τους αριθμούς που τοποθετήθηκαν με σφρα-
γίδα.
Η άδεια βοσκού παραχωρούνταν σε ενήλικες. Tα παι-
διά μισταρκοί που δεν είχαν άδεια έπρεπε να βόσκουν
τα ζώα τους με ένα βοσκό που κατείχε το νισιάνιν. Η
άδεια αυτή ήταν υποχρεωτική για τη βόσκηση των αι-
γοπροβάτων σε δασικές ζώνες αλλά και στα βεράνικα,
τα χωράφια που δεν είχαν τίτλο ιδιοκτησίας και έμεναν
ακαλλιέργητα. Το 1950 απαγορεύτηκε πλήρως η βό-
σκηση σε δασικές ζώνες.
Η Κύπρος τον 19
ο
αιώνα διέθετε τις περισσότερες κα-
τσίκες αναλογικά με την έκταση και τον πληθυσμό της
από οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο. Διέθετε 64 κα-
τσίκες για κάθε τετραγωνικό μίλι και 1430 κατσίκες για
κάθε 1000 ανθρώπους. Τα ζώα αυτά αποτελούσαν τον
Εικόνες 1&2:
Σήματα βοσκού από τη συλλογή παλαιών αντικειμένων του Τμήματος Γεωργίας
