23
A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 7
/
T E Υ Χ Ο Σ 4 7 0
ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
7 4
Με τον όρο «ρυπαντές» εννοούμε τις χημικές ουσίες που μπορεί να υπάρχουν σε τρόφιμα ή και ζωοτροφές και μπορούν
να προκαλέσουν βλάβη στην υγεία των ανθρώπων ή και των ζώων. Οι κύριες κατηγορίες ρυπαντών στα τρόφιμα και τις
ζωοτροφές είναι τα νιτρώδη, οι μυκοτοξίνες, τα βαρέα μέταλλα, τα 3MCPD, οι διοξίνες και τα PCBs, οι πολυκυκλικοί
αρωματικοί υδρογονάνθρακες, η μελαμίνη και το ερουκικό οξύ.
Η εντεροτοξιναιμία, η οποία προκαλείται από την τοξίνη Έψιλον του Clostridium perfringens τύπου D, ενός βακτηρίου
που υπάρχει σε αφθονία στο έντερο των ζώων και στο έδαφος, προσβάλλει συνήθως αρνιά που βρίσκονται στο στάδιο
πάχυνσης.
Κωνσταντίνος Αρσένογλου
Κτηνιατρικός Λειτουργός
Κτηνιατρικές Υπηρεσίες
Γιώργος Νικολάου
Κτηνιατρικός Λειτουργός
Κτηνιατρικές Υπηρεσίες
Τα νιτρώδη και οι μυκοτοξίνες προέρχονται κυρίως από
τη γεωργία, οι διοξίνες, τα PCBs και τα βαρέα μέταλλα,
όπως ο υδράργυρος, ο μόλυβδος, το κάδμιο, το αρσενικό,
προέρχονται κυρίως από το περιβάλλον, ενώ τα 3MCPD,
οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs)
και η μελαμίνη προέρχονται κυρίως από τη διαδικασία της
μεταποίησης. Το ερουκικό οξύ αποτελεί τοξίνη των φυτών.
Έχει αποδειχθεί ότι όλα αυτά είναι επιβλαβή για τον ανθρώ-
πινο οργανισμό με καρκινογόνο και μεταλλαξιογόνο δράση.
Νομοθεσία για τον έλεγχο στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές
Ο έλεγχος των τροφίμων για πιθανή παρουσία ρυπαντών
ισχύει για όλες τις χώρες της ΕΕ και η νομοθεσία στην
οποία βασίζεται είναι ο Κανονισμός (ΕΚ) 1881/2006. Σε
αυτήν έχουν θεσπιστεί ανώτατα επιτρεπτά όρια (MLs) αυτών
των ρυπαντών σε διάφορα τρόφιμα, τα οποία περιοδικά
αναθεωρούνται.
Υπάρχει, επίσης, ο Γενικός Νόμος των Τροφίμων της ΕΕ
(Κανονισμός (ΕΚ) 178/2002), σύμφωνα με τον οποίο κανένα
τρόφιμο που μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην υγεία του
ανθρώπου δεν επιτρέπεται να διατίθεται στην αγορά.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία η διάθεση ασφαλών τροφίμων
αποτελεί ευθύνη των παραγωγών τροφίμων. Για να
διασφαλιστεί αυτό, τα κράτη μέλη προβαίνουν σε Eπίσημους
Eλέγχους για να επιβεβαιώσουν ότι τα τρόφιμα σε όλη
την τροφική αλυσίδα, από τον στάβλο μέχρι το πιάτο του
καταναλωτή, είναι ασφαλή.
Σε ό,τι αφορά τον έλεγχο των ζωοτροφών υπάρχει ένα ευρύ
νομικό πλαίσιο στην ΕΕ για να διασφαλιστεί η ασφάλεια των
ζωοτροφών, με κύρια νομοθεσία την Οδηγία 2002/32/ΕΚ
για την παρουσία ανεπιθύμητων ουσιών στις ζωοτροφές.
Επιπρόσθετα, υπάρχουν ο Κανονισμός (ΕΚ) 1831/2003 για
τα συμπληρώματα των ζωοτροφών, ο Κανονισμός (ΕΚ)
396/2005 για τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων, ο Κανονισμός
Έλεγχος για παρουσία ρυπαντών
σε τρόφιμα και ζωοτροφές
Η εντεροτοξιναιμία στα πρόβατα
Σε μονάδες που δεν εμβολιάζουν κατά της συγκεκριμένης
ασθένειας όλες οι ηλικιακές ομάδες θεωρούνται ευπαθείς.
Όπως μπορούμε να αντιληφθούμε από το όνομα της νόσου,
αυτή προκαλείται από τοξίνες που παράγονται στο έντερο
και δρουν μακριά από αυτό (στα αγγεία του εγκεφάλου)
όπου μεταφέρονται με το αίμα.
Η νόσος εκδηλώνεται με ξαφνική αιματηρή διάρροια
μετά από γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες, όπως τροφές
(ΕΚ) 767/2009 για την εμπορική προώθηση των ζωοτροφών,
ο Κανονισμός (ΕΚ) 183/2005 για την υγιεινή των ζωοτροφών
καθώς και ο Κανονισμός (ΕΚ) 691/2013 για τους κανόνες
δειγματοληψίας και ανάλυσής τους.
Έλεγχοι στην Κύπρο από τις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες
Οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες εφαρμόζουν πολυετή εθνικά
προγράμματα ελέγχου των ρυπαντών στα τρόφιμα ζωικής
προέλευσης και στα παραγωγικά ζώα. Τα προγράμματα αυτά
ελέγχονται και εγκρίνονται από την ΕΕ και αφορούν τόσο την
εγχώρια παραγωγή όσο και τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές.
Μεγάλη σημασία δίνεται σε όλες τις χώρες της ΕΕ στους
ελέγχους προϊόντων εισαγόμενων από τρίτες χώρες στα
Συνοριακά Σημεία Ελέγχου (BIPs). Οι αναλύσεις για την
πιθανή παρουσία ρυπαντών σε τρόφιμα και ζωοτροφές
κατά τους Επίσημους Ελέγχους πραγματοποιούνται μόνο
με διαπιστευμένες μεθόδους και μόνο σε διαπιστευμένα
εργαστήρια.
Επιπρόσθετα, υπάρχει ένα σύστημα άμεσης ειδοποίησης
για τρόφιμα και ζωοτροφές μεταξύ των χωρών της ΕΕ, το
RASFF, με το οποίο ενημερώνονται άμεσα όλες οι χώρες της
ΕΕ για την παρουσία οποιουδήποτε επιβλαβούς τροφίμου ή
ζωοτροφής σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ.
Μέτρα πρόληψης
Οι χημικοί ρυπαντές υπάρχουν στο περιβάλλον ή
δημιουργούνται κατά την παραγωγική διαδικασία. Οι
παραγωγοί πρέπει να ελέγχουν τα προϊόντα τους και να
χρησιμοποιούν Συστήματα Διασφάλισης Κινδύνων κατά
τις παραγωγικές διαδικασίες τους όπως είναι το σύστημα
Ανάλυσης Κινδύνων και Κρίσιμων Σημείων Ελέγχου, το
γνωστό HACCP. Επιπλέον αρκετοί διεθνείς οργανισμοί, αλλά
κυρίως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) μέσω του
CODEX, έχουν δημοσιεύσει Κώδικες Ορθής Πρακτικής
(Codes of Practice) για την αποφυγή ή τη μείωση της
παρουσίας των κυριότερων ρυπαντών στα τρόφιμα και τις
ζωοτροφές.
πλούσιες σε σιτηρά, και χαρακτηριστικά προσβάλλει
ζώα με πολύ καλή διατροφική κατάσταση. Πολλές
φορές μπορεί να εκδηλωθεί ως ξαφνικός θάνατος
χωρίς κανένα σύμπτωμα. Η διάγνωση βασίζεται στα
χαρακτηριστικά κλινικά συμπτώματα, ωστόσο για την
επιβεβαίωση της νόσου απαιτούνται εξειδικευμένες
εξετάσεις μετά από αυτοψίες σε ζώα που βρίσκονται
στο τελικό στάδιο πριν τον θάνατο και θανατώνονται για
τον σκοπό αυτό.
