12
A Γ Ρ Ο Τ Η Σ 2 0 1 8
/
T E Υ Χ Ο Σ 4 7 3
ΓΕΩΡΓIΑ
Τα αρωματικά φυτά χρησιμοποιούνται τόσο φρέσκα όσο
και ξηρά, στη μαγειρική όπως σε σαλάτες και φαγητά, στη
ζαχαροπλαστική και ως αφεψήματα όπως το τσάι, και μετά
από μεταποίησή τους ως αιθέρια έλαια στην αρωματοποιία
και φαρμακοποιία.
Συγκομιδή
Τα αρωματικά φυτά συγκομίζονται χειρωνακτικά ή μηχανικά
σε δέσμες ή σκόρπια φυτική μάζα. Το στάδιο συγκομιδής
εξαρτάται από την επιδιωκόμενη χρήση του προϊόντος.
Για χρήση του ως φρέσκου προϊόντος η συγκομιδή γίνεται
όταν οι βλαστοί έχουν ύψος 15-20 εκατοστά, ενώ ως ξηρού
προϊόντος ή για την απόσταξη αιθέριων ελαίων η συγκομιδή
γίνεται λίγο πριν ή με την έναρξη της άνθισης. Η συλλογή
αρωματικών φυτών γίνεται κατά προτίμηση όταν ο καιρός
είναι ηλιόλουστος και ξηρός για να υπάρχει όσο το δυνατόν
λιγότερη υγρασία πάνω στα φυτά. Η συλλογή αρχίζει μετά
τις 10 το πρωί αφού εξατμιστεί η υγρασία που βρίσκεται
πάνω στα φυτά.
Συσκευασία αρωματικών φυτών
Αποξήρανση - Επεξεργασία
Κατά την αποξήρανση των αρωματικών φυτών επιδιώκεται η
διατήρηση του φυσικού χρώματος και της χημικής σύνθεσης
των φυτών και μετά τη συγκομιδή. Για να επιτευχθεί αυτό
πρέπει η χορτομάζα να αποξηρανθεί σε περιβάλλον
σκιερό και καλά αεριζόμενο. Συνεπώς, για να δώσουν τα
αποξηραντήρια προϊόν καλής ποιότητας πρέπει να είναι σε
στεγασμένα υπόστεγα. Κατά την αποξήρανση η θερμοκρασία
δεν πρέπει να ξεπερνά τους 50
o
C για αποφυγή της αλλοίωσης
της ποιότητας, ενώ η υγρασία θα πρέπει να είναι σε χαμηλά
επίπεδα για να αποφεύγεται το μαύρισμα του προϊόντος.
Μετά το στάδιο της αποξήρανσης τα φυτά περνούν στο
στάδιο της επεξεργασίας. Κατά το στάδιο αυτό διαχωρίζονται
τα φύλλα και τα άνθη από τα στελέχη, τις σκόνες και τους
σπόρους. Τα φύλλα, ανάλογα με το προϊόν, θρυμματίζονται
σε μικρότερα ή μεγαλύτερα τεμάχια. Όταν η ποσότητα
είναι μικρή, η επεξεργασία γίνεται με κοπάνισμα με ξύλα
και κόσκινα. Σε μεγαλύτερες ποσότητες η επεξεργασία
γίνεται με μηχανικά μέσα όπου το σπάσιμο γίνεται με τον
σπαστήρα και ο διαχωρισμός με σύστημα κοσκίνων. Μετά
την επεξεργασία των αρωματικών και φαρμακευτικών
φυτών, τα προϊόντα πρέπει να διατηρούνται μέσα σε ξηρές
και καλά αεριζόμενες αποθήκες για να μην καταστρέφονται
από την υγρασία.
Μηχανή διαχωρισμού στελεχών από τα φύλλα αρωματικών φυτών
Παραγωγή αιθέριων ελαίων
Από τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά παράγονται,
επίσης, τα αιθέρια έλαια. Για την παραγωγή αιθέριων ελαίων
χρησιμοποιούνται αποστακτήρες που λειτουργούν με νερό
ή ατμό.
Στην απόσταξη με ατμό
η διαδικασία περιλαμβάνει
τη χρήση του εξαγόμενου ατμού μέσω ενός θερμαινόμενου
μείγματος, της πρώτης ύλης. Διοχετεύεται θερμότητα στον
άμβυκα που σπάει τις ίνες του φυτού. Η θερμότητα αυτή είναι
αρκετή για να απελευθερώσει τα αιθέρια έλαια, τα οποία
παρασύρονται από τους υδρατμούς έξω από τον άμβυκα.
Το μείγμα ατμού και ελαίων ψύχεται και συμπυκνώνεται,
παράγοντας συνήθως ένα στρώμα αιθέριου ελαίου και ένα
στρώμα νερού. Δεδομένου ότι το αιθέριο έλαιο και το νερό
έχουν διαφορετικές πυκνότητες, το αιθέριο έλαιο ανεβαίνει
στην επιφάνεια. Η απόσταξη των διαφόρων αρωματικών
φυτών και των ανθών μπορεί να οδηγήσει σε δύο προϊόντα:
το αιθέριο έλαιο και το ανθόνερο, δηλαδή νερό στο οποίο
είναι διαλυμένη μικρή ποσότητα αιθέριου ελαίου. Η
απόσταξη με νερό
είναι η πιο απλή από τις διαδικασίες και
επιτυγχάνεται με την εμβάπτιση του φυτού σε ζεστό νερό.
Παρόλο που η μέθοδος αυτή είναι απαραίτητη για ορισμένα
φυτά, ιδιαίτερα τα ξυλώδη, η απόσταξη ελαίων από φυτά
όπως η λεβάντα λειτουργεί καλύτερα με τις μεθόδους του
ατμού που αναφέρονται πιο πάνω.
Κωνσταντίνος Γαλάνης
Λειτουργός Γεωργίας
Τμήμα Γεωργίας
Επεξεργασία και αποξήρανση
αρωματικών φυτών
Ο κλάδος των αρωματικών φαρμακευτικών φυτών στην Κύπρο, τόσο στον πρωτογενή τομέα όσο και στον τομέα της
μεταποίησης, παρουσιάζει μια δυναμική ανάπτυξης καθώς υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για την καλλιέργεια και τη
μεταποίηση των αρωματικών φυτών. Η καλλιέργεια φρέσκων αρωματικών φυτών στην Κύπρο είναι νέα και περιλαμβάνει
πολλά είδη από τα οποία τα κυριότερα είναι ο βασιλικός, το τάρακον, ο δυόσμος, το θυμάρι, το λασμαρί, ο άνηθος, η
ρίγανη, το σχινόπρασο κ.ά. Τα φρέσκα αρωματικά φυτά έχουν μεγάλη εμπορική αξία αλλά και ζήτηση στην Ευρώπη,
κυρίως κατά την περίοδο Νοεμβρίου-Μαΐου όπου στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες
και μικρή ηλιοφάνεια. Επίσης, οι τιμές επίσης που προσφέρουν για τα φρέσκα αρωματικά φυτά είναι πολύ συμφέρουσες
για τους παραγωγούς. Ωστόσο, για την καλλιέργεια των αρωματικών φαρμακευτικών φυτών στην Κύπρο, είναι επιτακτική
ανάγκη για αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και εκσυγχρονισμό της αγροτικής παραγωγής.
