14
•
ΑΓΡΟΤΗΣ
Βιομηχανικά ορυκτά και πετρώματα
Μπεντονίτης
Ιουλία Γεωργιάδου
Γεωλογικός Λειτουργός
στο Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης
Η Κύπρος διαθέτει μια ποικιλία βιομηχανικών ορυκτών
και πετρωμάτων στα οποία περιλαμβάνονται τα αργι-
λικά πετρώματα, ο γύψος, ο αμίαντος, οι κρητίδες, οι
μάργες, τα θραυστά αδρανή υλικά (αποτελούνται από
διαβάση, ασβεστόλιθο και ασβεστολιθικό ψαμμίτη),
οι διαβασικές και άλλες ηφαιστειογενείς κροκάλες, οι
ανακρυσταλλωμένοι ασβεστόλιθοι (χρησιμοποιήθη-
καν ως πέτρα δόμησης και διακόσμησης), οι φυσικές
χρωστικές ουσίες κ.ά. Κατά το παρελθόν έτυχαν εκ-
μετάλλευσης, σε μικρές ποσότητες, ο σελεστίτης, ο
μαγνησίτης, ο τάλκης και ο χαλαζιακός ψαμμίτης.
Ο
μπεντονίτης
είναι αργιλικό πέτρωμα το οποίο
πήρε το όνομα του από την τοποθεσία Fort Benton
της πολιτείας Wyoming των Η.Π.Α., όπου άρχισε να
πρωτοεξορύσσεται. Κύριο συστατικό του είναι ο μο-
ντμοριλλονίτης, ορυκτό της ομάδας σμεκτιτών. Υπάρ-
χουν δύο βασικοί τύποι μπεντονίτη ανάλογα με το επι-
κρατούν ανταλλάξιμο κατιόν στον μοντμοριλλονίτη, οι
νατριούχοι μπεντονίτες, οι οποίοι συνήθως είναι υψη-
λής ποιότητας, και οι ασβεστούχοι μπεντονίτες. Η πα-
ρουσία συνδρόμων ορυκτών στη δομή του μπορεί να
επηρεάσει, είτε θετικά είτε αρνητικά τις μηχανικές του
ιδιότητες και, κατά συνέπεια, και τη βιομηχανική του
αξία, ανάλογα με τη χρήση για την οποία προορίζεται.
Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η μεγάλη προσρο-
φητική ικανότητα, η υψηλή πλαστικότητα, η ενεργο-
ποίηση και ο υψηλός βαθμός ιοντοεναλλαγής, η ικα-
νότητα διόγκωσης και η συνδετική του ικανότητα. Η
βασικότερή του όμως ιδιότητα είναι η ικανότητα του
να απορροφά σημαντικές ποσότητες υγρών και να δι-
ογκώνεται, μεταβάλλοντας έτσι την συνεκτικότητα του
και αυξάνοντας τον όγκο του σε μεγάλο βαθμό. Με την
προσθήκη ηλεκτρολυτών, είναι δυνατό να διατηρηθεί
σε διασπορά και να αποχωριστεί εύκολα από το νερό.
Με την προσθήκη νερού σχηματίζει αιωρήματα που
με την πάροδο του χρόνου στερεοποιούνται μετατρέ-
ποντάς τα σε στερεούς πολτούς. Η ενεργοποίηση του
μπεντονίτη είναι η επεξεργασία με την οποία επιτυγ-
χάνεται η αντικατάσταση ανεπιθύμητων κατιόντων,
με επιθυμητά κυρίως κατιόντα νατρίου, λόγω ιοντοα-
νταλλαγής και μπορεί να είναι αλκαλική ή όξινη.
Η δυνατότητα εκμετάλλευσης των βιομηχανικών ορυ-
κτών και πετρωμάτων παρουσιάζει άμεση σχέση με
τις εφαρμογές της βιομηχανίας αλλά και τις εκάστο-
τε τεχνολογικές συνθήκες. Οι δυνατότητες τεχνικών
εφαρμογών των μπεντονιτών φαίνεται να μην έχουν
εξαντληθεί. Καινοτόμες μέθοδοι ενεργοποίησής τους
χρησιμοποιούνται σήμερα και στην Κύπρο, με την
εφαρμογή της ξηρής μεθόδου (χωρίς τη χρήση σό-
δας). Η ανάπτυξη της μεθόδου έχει ως αποτέλεσμα
την επιτυχή παραγωγή με χαμηλότερη κατανάλωση
Η
αξία των ορυκτών και πετρωμάτων για τον άνθρωπο διαπιστώνεται ήδη από τη λίθινη εποχή,
μέσα από ευρήματα τα οποία ανακαλύφθηκαν και φαίνεται ότι χρησιμοποιούνταν, κυρίως, για την
κάλυψη βασικών αναγκών του ανθρώπου, απαραίτητων για την επιβίωση του. Μέσα από ανασκαφές
έγινε κατορθωτή η διάσωση λίθινων εργαλείων, πήλινων δοχείων και οικιακών σκευών, μυλόλιθων,
ειδωλίων, γεωργικών εργαλείων και άλλων αντικείμενων. Με την πάροδο του χρόνου τα ορυκτά και
πετρώματα άρχισαν να βρίσκουν ευρεία εφαρμογή σε τομείς όπως η οικοδομική βιομηχανία (οικοδο-
μικά υλικά), η φαρμακοβιομηχανία, η γεωργία αλλά και η αγιογραφία και ζωγραφική.
Εικόνα 1:
Μπεντονίτης
