4
•
ΑΓΡΟΤΗΣ
Η ιοντική χρωματογραφία ως μέθοδος αξιολόγησης
της γεωχημικής σύστασης των εδαφών της Κύπρου
Δρ Ειρήνη Χριστοφόρου
Τεχνικός
στο Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης
Στον εδαφικό άτλαντα της Ευρώπης, το έδαφος ορίζε-
ται χαρακτηριστικά ως το χαλαρό υλικό της επιφάνειας
της Γης που είναι ικανό να υποστηρίξει την ανάπτυ-
ξη ζωής (Soil Atlas of Europe, European Soil Bureau
Network European Commission, 2005). Τα ανόργα-
να άλατα υπό τη μορφή ιόντων που περιέχονται στο
έδαφος μπορούν να διαλυθούν με σχετική ευκολία στο
νερό. Το επίπεδο συγκέντρωσης των εν λόγω αλάτων
είναι κρίσιμης σημασίας καθότι επηρεάζουν τις ζωτι-
κές λειτουργίες που συντελούνται στο έδαφος. Ιδιαίτε-
ρα αυξημένες συγκεντρώσεις υδατοδιαλυτών αλάτων
αποτελούν απειλή για το έδαφος καθότι είναι άμεσα
συνδεδεμένες με κύρια προβλήματα υποβάθμισης του
εδάφους όπως είναι η αλάτωση (salinization), η απερή-
μωση του εδάφους και η ρύπανση. O προσδιορισμός
των υδατοδιαλυτών αλάτων μπορεί να επιτευχθεί με τη
χρήση προηγμένων ενόργανων αναλυτικών μεθόδων
όπως είναι η ιοντική χρωματογραφία η οποία επιτρέπει
τον προσδιορισμό πολλών παραμέτρων ταυτόχρονα,
γρήγορα, με χρήση μικρής ποσότητας δείγματος και
παρέχει, επίσης, τη δυνατότητα αυτοματοποιημένης
ανάλυσης πολλών δειγμάτων με τη χρήση αυτόματου
δειγματολήπτη (εικόνα 1).
Το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης έχει πρόσφατα
ολοκληρώσει τη γεωχημική χαρτογράφηση των εδα-
φών της Κύπρου, η οποία θα αποτελέσει ένα σημα-
ντικό εργαλείο για την ορθολογική διαχείριση των
εδαφών. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος, έγινε
προσδιορισμός διαλυτών αλάτων του φθορίου, του
χλωρίου, των νιτρικών και των θειικών (F
-
, Cl
-
, NO
3 -
,
SO
4 2-
) σε επιφανειακά εδαφικά δείγματα εφαρμόζοντας
την τεχνική της ιοντικής χρωματογραφίας. Από τα απο-
τελέσματα αυτά και με τη χρήση προηγμένων συστη-
μάτων ανάλυσης γεωγραφικών δεδομένων, γνωστά
και ως GIS, παράχθηκαν οι αντίστοιχοι χάρτες διασπο-
ράς από τους οποίους μπορούμε να εξάγουμε σημα-
ντικά συμπεράσματα αναφορικά με την κατάσταση του
εδάφους.
Από τον χάρτη διασποράς των νιτρικών ιόντων της Κύ-
πρου, φαίνεται ότι υπάρχει μεγάλη συσχέτιση των αυξη-
μένων συγκεντρώσεων των νιτρικών ιόντων με τη χρήση
γης (εικόνα 2). Οι υψηλότερες τιμές προσδιορίζονται σε
ζώνες παρακολούθησης των συγκεντρώσεων των νιτρι-
κών και νιτρωδών αλάτων γνωστές ως Ευπρόσβλητες
σε Νιτρικά Ζώνες (ΕΝΖ) οι οποίες καθορίστηκαν, κατόπιν
εφαρμογής της ευρωπαϊκής οδηγίας 1991/676/ΕΟΚ, για
την προστασία των επιφανειακών και υπόγειων νερών
από τα νιτρικά άλατα που προέρχονται από γεωργικές
δραστηριότητες. Αυξημένες τιμές παρατηρούνται όμως,
και σε περιοχές εκτός των ΕΝΖ όπως βορειοδυτικά της
πόλεως της Πάφου, σε ολόκληρη την επικράτεια των χω-
ριών Αγρού και Οδού, σε μια έκταση περίπου 110km
2
νο-
τιοδυτικά της ΕΝΖ της Λάρνακας καθώς και στην περιοχή
που εκτείνεται από την πεδιάδα της Μεσαορίας μέχρι τα
Κοκκινοχώρια. Οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται από
εντατικές γεωργικές ή/και κτηνοτροφικές δραστηριότητες
και οι αυξημένες τιμές αποδίδονται στη χρήση λιπασμά-
των ή/και στην παραγωγή κτηνοτροφικών αποβλήτων.
Μια άλλη πιθανή ανθρωπογενής πηγή νιτρικών αλάτων
είναι η διαρροή από τα αστικά συστήματα μεταφοράς και
επεξεργασίας λυμάτων. Μέτριες προς υψηλές συγκε-
ντρώσεις νιτρικών εντοπίζονται στα αστικά κέντρα Λευ-
κωσίας, Λάρνακας, Λεμεσού και Πάφου και κατά μήκος
της ακτογραμμής. Από τον χάρτη διασποράς νιτρικών
ιόντων φαίνεται ξεκάθαρα η ανθρώπινη επίδραση καθότι
οι αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών ιόντων είναι αποτέ-
λεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Τ
ο έδαφος είναι αποτέλεσμα πολλών διεργασιών που συντελούνται στην ατμόσφαιρα (κλιματο-
λογικές συνθήκες), στη βιόσφαιρα (χλωρίδα, πανίδα και ανθρώπινες δραστηριότητες) και στη
γεώσφαιρα (πετρώματα και ιζήματα που σχηματίζονται στο ανώτατο επίπεδο του μανδύα της Γης).
Η σημασία του εδάφους έγκειται στο ότι αποτελεί το μέσο για την ανάπτυξη της ζωής και την παροχή
νερού και θρεπτικών ουσιών στις καλλιέργειες φυτών.
Εικόνα 1:
Αυτόματος αναλυτής ιοντικής χρωματογραφίας
