ΑΓΡΟΤΗΣ
•
55
Εικόνα 3:
Λουρικός
Εικόνα 4:
Υνί
Εικόνα 5:
Μονόυνο μεταλλικό άροτρο
γός το σχοινί για να δέσει τα βόδια του την ώρα της ανάπαυ-
σης. Στη μέση του ποδαριού τοποθετείται η
σπάθη
. Αυτό το
τμήμα του αρότρου είναι και το πιο στερεό γιατί σηκώνει το
περισσότερο βάρος της εργασίας. Στα πλάγια του
ποδα-
ριού
τοποθετούνται τα
φτερά
που σκοπό έχουν να διανοί-
γουν το χώμα που σκάπτεται από το
υνί
. Στο πάνω άκρο
της
βούλας
, τοποθετείται το
αμμάτισμα,
κατασκευασμένο
από ξύλο πεύκου ή κυπαρισσιού. Στο άκρο του
αμματίσμα-
τος
τοποθετούνται δύο κορωνίδια για να υποβαστάζουν το
λουρικό
(Εικόνα 3) που με τη σειρά του συνδέει το άρο-
τρο με τον ζυγό. Τέλος, στο
ποδάρι
τοποθετείται το υνί
(Εικόνα 4) που χρησιμεύει για το όργωμα της γης.
Για το πρωτόγονο άροτρο των Κυπρίων, ο Γεννάδιος
στην έκθεσή του για το έτος 1903-1904, αναφέρει ότι σε
μια χώρα όπως η Κύπρος, που οι κάτοικοι παραμένουν
προσκολλημένοι σε πρωτόγονα εργαλεία, η πρόοδος θα
σημειωθεί μόνο εάν γίνει η εισαγωγή ενός βελτιωμένου
αρότρου. Για να είναι επιτυχής η εισαγωγή του νέου αρό-
τρου, πρέπει αυτό να μοιάζει όσο το δυνατό περισσότερο
με αυτό που συνήθισαν να χρησιμοποιούν οι κάτοικοι του
νησιού, δηλαδή το Ησιόδειο.
Το νέο κυπριακό άροτρο ήταν και αυτό ξύλινο και διείσδυε
σε μεγαλύτερο βάθος. Μειονεκτούσε όμως έναντι του πα-
λαιού για τον λόγο ότι ήταν πιο βαρύ, έτσι το μετέτρεψαν
σε ένα πιο ελαφρύ τρίυνο άροτρο. Το τρίυνο άροτρο με τη
βοήθεια ενός ζεύγους βοδιών μπορούσε να καλύπτει το
σπόρο σε τρία ταυτόχρονα αυλάκια. Με αυτόν τον τρόπο
καλλιεργούσαν σε συντομότερο χρόνο σχεδόν μεγαλύτε-
ρη έκταση γης. Η εξέλιξη αυτή συμβάδιζε με τις συνθήκες
γεωργίας που επικρατούσαν στο νησί, όπου η περίοδος
σποράς, για την οποία απαραίτητη προϋπόθεση ήταν η
υγρή γη, ήταν πολύ σύντομη.
Mε την αποχώρηση του Γεννάδιου από τη διεύθυνση του
Τμήματος Γεωργίας, καθήκοντα ανέλαβε ακόμη ένας Έλλη-
νας γεωπόνος ο Διομήδης Σαρακωμένος, ο οποίος επιχεί-
ρησε να εκσυγχρονίσει περισσότερο τα γεωργικά εργαλεία.
Ο Σαρακωμένος στην ετήσια αναφορά του 1907-1908, για
το Τμήμα Γεωργίας φαίνεται να εστίασε την προσοχή του
στη δημιουργία ενός σιδερένιου αρότρου (Εικόνα 5) κατάλ-
ληλου για την κυπριακή γη. Στην προσπάθειά του αυτή
έστειλε οδηγίες για τη δημιουργία του αρότρου και έλαβε
δείγματα από την Ελλάδα και την Αγγλία. Από την ετήσια
έκθεση πληροφορούμαστε ότι ο ίδιος διοργάνωσε επιδεί-
ξεις του σιδερένιου αρότρου σε Λευκωσία, Μεσαορία και
Λεμεσό, λαμβάνοντας θετικά μηνύματα από τους γεωρ-
γούς. Πληροφορούμαστε ακόμη ότι το κόστος του σιδερέ-
νιου αρότρου ήταν υψηλότερο από του ξύλινου, μπορούσε
όμως να αποδειχθεί φθηνότερο με την πάροδο του χρό-
νου, καθώς άντεχε περισσότερο στη φθορά.
Οι πωλήσεις των αρότρων αρχικά γίνονταν από το ίδιο το
Τμήμα Γεωργίας. Όταν όμως οι πωλήσεις των αρότρων
δόθηκαν σε ιδιώτες, τότε αυτές μειώθηκαν αισθητά και οι
Κύπριοι γεωργοί προτιμούσαν να χρησιμοποιούν και πάλι
το παλαιό ξύλινο άροτρο. Ενδεικτική είναι η καταγραφή
αυτού του γεγονότος στις σημειώσεις του William Bevan,
του τρίτου κατά σειρά διευθυντή του Τμήματος Γεωργίας,
ο οποίος αναφέρει ότι το 1908 όταν οι πωλήσεις ανήκαν
στο Τμήμα Γεωργίας, πωλήθηκαν 102 σιδεράλετρα, ενώ
μετά την ανάληψη από ιδιώτες η ζήτηση μειώθηκε. Ανα-
φέρεται ακόμα η προτίμηση των ντόπιων για τα γαλλικά,
ρωσικά και ελληνικά σιδεράλετρα έναντι των αγγλικών,
καθώς είχαν μικρότερο βάρος.
Όπως κάθε καινοτόμα δράση, η εισαγωγή του σιδερένιου
αρότρου βρήκε αντίσταση από τον Κύπριο γεωργό. Στα-
διακά η χρήση του άρχισε να διαδίδεται σε όλο το νησί. Η
επιτυχία του σιδερένιου αρότρου διατυπώνεται στην Κυ-
πριακή Εφημερίδα του 1911, όπου ο κ. Βέργμαν, διευθυ-
ντής ενός εβραϊκού συνοικισμού, γράφει για τα σιδερένια
άροτρα που προμηθεύτηκε από το Τμήμα Γεωργίας: «Δεν
ηδυνάμην να ημαι μάλλον ηυχαριστημένος η ο,τι είμαι
με τα 21 νέα κυπριακά άροτρα άτινα εσχάτως ηγόρασα
υμών…. δεν θα επανέλθω εις το ξύλινον κυπριακό άρο-
τρο, καθότι προτιμώ ποιότητα αντί ποσότητα».
*Οι φωτογραφίες είναι από τη συλλογή παλαιών αντικειμένων του Τμήματος Γεωργίας.
Βιβλιογραφία
Ησίοδος, «Έργα και Ημέραι» στίχοι 425-440
Department of Agriculture, Annual Report for the year 1903 – 1904 P. Gennadios, Director of Agriculture, Cyprus 1904
Department of Agriculture, Annual Report for the year 1907 – 1908 Director of Agriculture, Cyprus 1908
Κυπριακή Εφημερίδα, 1911
Λαογραφική Κύπρος. Το Κυπριακό Ξύλινο άροτρο, Ιανουάριος Αύγουστος 1972 τεύχη 4-5
Bevan W, (1919) Notes on Agriculture in Cyprus and its products. London: Hazell, Watson & Vinery.
Ιωνάς. Ι (2001) Παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου. Λευκωσία
