2
•
ΑΓΡΟΤΗΣ
Εμβολιασμοί καρποφόρων δέντρων
Μαρίνος Μερκουρίου
Λειτουργός Γεωργίας
στο Tμήμα Γεωργίας
Ο
πολλαπλασιασμός και η παραγωγή καρποφόρων δέντρων είναι μια διαδικασία η οποία μπορεί να
επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, είτε εγγενώς (με σπόρο) ή αγενώς (με μοσχεύματα, παραφυάδες
κτλ.). Μια από τις πιο σημαντικές εργασίες στη διαδικασία αυτή είναι ο εμβολιασμός. Ως εμβολιασμό,
«μπόλιασμα» εννοούμε την εγκατάσταση/εισαγωγή βλαστικού μέρους ενός φυτού σε βλαστούς ή ρίζες
ενός άλλου με σκοπό την ένωση των δύο μερών και την ανάπτυξη ενός φυτού με τα επιθυμητά χαρακτη-
ριστικά και των δύο. Πρέπει να τονιστεί ότι, σε μεγάλο βαθμό, ο εμβολιασμός δεν αποτελεί μια απλή εργα-
σία, αλλά τέχνη, όπου, αναλόγως του ατόμου και της ικανότητάς του, διαφέρει και το ποσοστό επιτυχίας
του εμβολιασμού.
Ορολογία εμβολιασμού
Εμβόλιο,
μπορεί να είναι ένα κομ-
μάτι φλοιού με ένα οφθαλμό ή ένα
κομμάτι βλαστού (κεντράδι) με δύο
ή περισσότερους οφθαλμούς από το
οποίο θα πάρουμε το νέο δενδρύλλιο
(ποικιλία).
Υποκείμενο,
είναι συνήθως υφιστά-
μενο φυτό στο οποίο γίνεται η εισα-
γωγή του εμβολίου και το οποίο θα
αξιοποιηθεί μετά τον εμβολιασμό, κυ-
ρίως για το ριζικό του σύστημα.
Σκοπός του εμβολιασμού
Ο εμβολιασμός στα καρποφόρα δέ-
ντρα αποτελεί σημαντική εργασία
η οποία γίνεται για συγκεκριμένους
λόγους, οι κύριοι από τους οποίους
είναι οι εξής:
Διάδοση ποικιλιών.
Σε διάφορα
είδη οπωροφόρων όπου ο πολλα-
πλασιασμός με μοσχεύματα ή άλλο
τρόπο αγενούς πολλαπλασιασμού εί-
ναι δύσκολος, όπως καρυδιές πέκαν,
αβοκάντο κ.ά συνήθως επιλέγουμε
τον εμβολιασμό σε σπορόφυτα του
ίδιου ή συγγενικού είδους.
Αξιοποίηση επιθυμητών χαρακτη-
ριστικών του υποκειμένου.
Με τον
τρόπο αυτό παράγουμε δενδρύλλια,
από τα οποία αξιοποιούμε τα συ-
γκριτικά πλεονεκτήματα του υποκει-
μένου, όπως, αντοχή σε ασθένειες,
αντοχή σε διάφορους τύπους εδα-
φών ή εδαφοκλιματικές συνθήκες
(υψηλή παρουσία αλάτων, ανθρα-
κικού ασβεστίου, ξηρασία κ.ά.), επι-
τυγχάνεται ρύθμιση της ζωηρότητας
(π.χ. πρόκληση νανισμού για ευκο-
λότερη συγκομιδή), αύξηση της πα-
ραγωγής, πρωίμιση της παραγωγής,
βελτίωση της ποιότητας των φρού-
των κτλ.
Αντικατάσταση ποικιλιών.
Σε πε-
ρίπτωση που η υφιστάμενη ποικιλία
του οπωρώνα δεν παρουσιάζει αξι-
όλογες εμπορικές δυνατότητες, τότε
μπορούμε να εμβολιάσουμε τα υφι-
στάμενα δέντρα με άλλη/ες ποικιλία/
ες που παρουσιάζει/ουν καλύτερες
εμπορικές προοπτικές. Εμβολιασμός
μπορεί να γίνει, επίσης, για διάφο-
ρους άλλους λόγους, όπως: (α) για
συνδυασμό των δυο φύλων (αρσε-
νικό-θηλυκό) στο ίδιο φυτό όπως για
παράδειγμα στην πιστακιά, (β) για
συντόμευση της περιόδου νεανικό-
τητας, εμβολιάζοντας μια ποικιλία
σε δέντρα του ίδιου είδους μεγάλης
ηλικίας, ενώ, εμβολιασμός μπορεί
να γίνει, επίσης, (γ) για διαπίστωση
προσβολής από ιώσεις σε φυτά δεί-
κτες (indexing).
Κατηγορίες εμβολιασμού
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι εμβο-
λιασμού με διάφορες παραλλαγές,
τακτικές και μεθόδους. Η πρώτη κα-
τηγορία ονομάζεται ενοφθαλμισμός
όπου ο εμβολιασμός αφορά την
εγκατάσταση/εισαγωγή στο υποκεί-
μενο ενός μικρού κομματιού φλοι-
ού που περιλαμβάνει ένα οφθαλμό
(μάτι). Η πιο διαδεδομένη και εύκολη
μέθοδος του ενοφθαλμισμού είναι
ο λεγόμενος εμβολιασμός με όρθιο
«Τ» ή ασπιδωτός
ενοφθαλμισμός.
Στην περίπτωση αυτή το εμβόλιο
κόβεται υπό μορφή ασπίδας με τον
οφθαλμό στο μέσο και με προσοχή
αφαιρείται το ξύλο που υπάρχει στο
εμβόλιο, χωρίς όμως να πειραχτεί η
βάση του οφθαλμού. Στο υποκείμενο
γίνεται μια χαραγή σε μορφή «Τ» όρ-
θιο ή αντεστραμμένο (αναλόγως του
είδους του δέντρου) (εικόνα 1), ανα-
σηκώνεται ο φλοιός με προσοχή στις
άκριες και τοποθετείται το εμβόλιο
στο εσωτερικό της σχισμής. Στη συ-
νέχεια, γίνεται δέσιμο με ειδική ταινία
δεσίματος ή εναλλακτικά με ράφια ή
«τέλλα» ηλεκτρολόγου κτλ., (εικόνα
2γ) έτσι ώστε το κάμβιο του εμβολίου
να έρθει σε στενή επαφή με το κάμβιο
του υποκειμένου για να επιτευχθεί η
συνένωση τους. Συνήθως μετά από
15 ημέρες αφαιρείται η ταινία δεσί-
ματος και αν το εμβόλιο εξακολουθεί
να είναι πράσινο, αυτό σημαίνει ότι
ο εμβολιασμός έχει πετύχει. Άλλα
είδη ενοφθαλμισμού είναι ο πλακίτης
όπου το εμβόλιο κόβεται με τετρά-
γωνο ή ορθογώνιο κομμάτι φλοιού
με τον οφθαλμό στο μέσο του. Η ερ-
γασία διευκολύνεται με ειδικό εμβο-
λιαστήρι, το οποίο χαράσσει με τον
ίδιο τρόπο εμβόλιο και υποκείμενο.
Aντίστοιχα, υπάρχει και ο δακτυλιω-
τός ενοφθαλμισμός όπου εμβόλιο και
υποκείμενο χαράσσονται σε μορφή
δακτυλίου. Τέλος, στις περιπτώσεις
που «δεν σηκώνει ο φλοιός» υπάρχει
και ο ασπιδωτός ενοφθαλμισμός με
ξύλο (chip budding) όπου το εμβόλιο
κόβεται με ξύλο και τοποθετείται στο
υποκείμενο όπου έχει δημιουργηθεί
Εικόνα 1:
Ενοφθαλμισμός με όρθιο «Τ»
- χαραγή τομής «Τ»
