2
•
ΑΓΡΟΤΗΣ
Προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση
γεωργικής προέλευσης
Aνδρέας Mουσουλιώτης
Λειτουργός Γεωργίας
στο Tμήμα Γεωργίας
Ο
όρος Νιτρορύπανση αναφέρεται στην κατάσταση κατά την οποία νιτρικά άλατα εισέρχονται στα υπό-
γεια, επιφανειακά ή παράκτια ύδατα, και ορίζεται όταν η συγκέντρωση των νιτρικών σε αυτά είναι
μεγαλύτερη από 50 mg/l. Κύρια πηγή των νιτρικών στο έδαφος είναι τα αζωτούχα λιπάσματα, τα κτη-
νοτροφικά απόβλητα, η λάσπη και τα επεξεργασμένα λύματα από βιολογικούς σταθμούς επεξεργασίας
αστικών λυμάτων, η οργανική ουσία του εδάφους, τα διάφορα οργανικά υπολείμματα κ.ά. Τα νιτρικά χα-
ρακτηρίζονται από το γεγονός ότι είναι ευδιάλυτα και ευκίνητα μέσα στο έδαφος. Αυτός είναι και ο λόγος
που μπορούν να καταλήξουν στα επιφανειακά και υπόγεια νερά προκαλώντας ρύπανση. Αποτέλεσμα της
ρύπανσης με νιτρικά στα επιφανειακά και παράκτια ύδατα είναι η δημιουργία φαινομένων ευτροφισμού,
ενώ στα υπόγεια νερά όταν χρησιμοποιούνται για υδρευτικούς ή αρδευτικούς σκοπούς είναι δυνατό να
βλάψουν την υγεία των ανθρώπων και των ζώων.
Ευτροφισμός είναι το φαινόμενο κατά το οποίο προκα-
λείται αύξηση της συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων,
λόγω εμπλουτισμού των υδάτων με απορροές θρεπτι-
κών στοιχείων (νιτρικά και φωσφορικά ιόντα από λιπά-
σματα και απορρυπαντικά). Η υπερβολική ανάπτυξη
της χλωρίδας (κυρίως του φυτοπλαγκτού) σε υδάτινα
οικοσυστήματα που δέχονται μεγάλες ποσότητες οργα-
νικών υλών και άλατα αζώτου και φωσφόρου, κυρίως
από επιφανειακή απορροή, έχουν ως αποτέλεσμα να
αναπτύσσονται πολυάριθμοι μικροοργανισμοί οι οποί-
οι καταναλώνουν πολύ οξυγόνο, το οποίο πλέον δεν
επαρκεί για άλλους οργανισμούς.
Η υποχρέωση για προστασία των υδάτων από τη νιτρο-
ρύπανση, απορρέει από τη σχετική οδηγία (91/676/ΕΚ)
που αφορά τις γεωργικές δραστηριότητες. Για σκοπούς
εναρμόνισης με την Οδηγία αυτή, η Κυπριακή Δημο-
κρατία έχει εκδώσει τους Περί Ελέγχου της Ρύπανσης
των Υδάτων Νόμους του 2002 μέχρι 2013, τους περί
Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών (Νιτρορύπανση Γε-
ωργικής Προέλευσης) Κανονισμούς του 2002, το περί
Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών (Πρόγραμμα Δρά-
σης για Προστασία των Ευπρόσβλητων Ζωνών από τη
Νιτρορύπανση) Διάταγμα του 2014, και τον Κώδικα Ορ-
θής Γεωργικής Πρακτικής (Κ.Δ.Π. 263/2007).
Πρόγραμμα Δράσης
Η εφαρμογή του Προγράμματος Δράσης είναι υποχρε-
ωτική και απορρέει από την οδηγία 91/676 ΕΚ (Ευρω-
παϊκή Οδηγία για τα νιτρικά) η οποία έχει ψηφιστεί από
την Κυπριακή Δημοκρατία και ενσωματώθηκε στον Περί
Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών και του Εδάφους
Νόμο (106(Ι)/2002). Μετά την εκχώρηση εξουσιών/
αρμοδιοτήτων από τον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής
Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος σε διάφορα Τμήματα του
Υπουργείου, το Τμήμα Γεωργίας είναι υπεύθυνο για την
εφαρμογή/παρακολούθηση του νόμου σε ό,τι αφορά τη
ρύπανση των εδαφών και του Προγράμματος Δράσης.
Σύμφωνα με τον νόμο, όσοι παραγωγοί κατέχουν ή δι-
αχειρίζονται αγροτεμάχια που εμπίπτουν σε ζώνη που
έχει χαρακτηριστεί ως ευαίσθητη από τη νιτρορύπανση,
οφείλουν να εφαρμόζουν τις πρόνοιες του Προγράμμα-
τος Δράσης.
Καθορισμός των ευαίσθητων από νιτρορύπανση
ζωνών
Βασικό κριτήριο καθορισμού των ζωνών αυτών απο-
τελεί η συγκέντρωση των νιτρικών στα υπόγεια νερά.
Μετά τη διεξαγωγή σχετικής μελέτης που αφορούσε
την ποιότητα των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων,
έχουν ενταχθεί έξι ζώνες ευαίσθητες από τη νιτρορύ-
πανση (εικόνα 1) στις οποίες η περιεκτικότητα των υπό-
γειων και επιφανειακών νερών σε νιτρικά ξεπερνούσε
τα 50 mg/l.
Οι ζώνες αυτές έχουν καθοριστεί σε επίπεδο τεμαχίου
και σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το σύνολο της
γεωργικής έκτασης που εμπίπτει στις ζώνες είναι πε-
ρίπου 44,500 εκτάρια όπου μεγάλο μέρος της έκτασης
αυτής αφορά γόνιμη, αρδευόμενη γεωργική γη στην
οποία παρατηρείται εντατική γεωργική χρήση.
Με βάση τη σχετική ευρωπαϊκή Οδηγία για τα νιτρικά,
τα υπόγεια και επιφανειακά νερά κάθε κράτους μέλους
Εικόνα 1:
Eυαίσθητες στη νιτρορύπανση περιοχές
