ριοστά του εκατοστόµετρου (10
-9
m)! Πολλοί τέτοιοι σταθµοί εγκατεστηµένοι σε διάφορες θέσεις στην ύπαι-
θρο, καλύπτοντας οµοιόµορφα µια περιοχή/Χώρα, αποτελούν το σεισµολογικό δίκτυο της περιοχής/Χώρας,
το οποίο «αφουγκράζεται» το έδαφός της σε συνεχή βάση. Στην Κύπρο, λειτουργούν τώρα επτά σεισµολογι-
κοί σταθµοί και σύντοµα θα λειτουργήσει παράλληλα νέο σεισµολογικό δίκτυο µε 10 σταθµούς εξοπλισµέ-
νους µε νέας γενιάς όργανα. Τα σεισµολογικά δεδοµένα συλλέγονται σε πραγµατικό χρόνο στο Σεισµολογικό
Κέντρο, στη Λευκωσία, όπου γίνεται η επεξεργασία τους.
Τι είναι οι κλίµακες µέτρησης, το µέγεθος και η ένταση των σεισµών;
Οι σεισµοί µπορεί να είναι από πολύ µικροί και ανεπαίσθητοι µέχρι και κατακλυσµικοί που κάνουν τη Γη να πάλ-
λεται σαν καµπάνα για µήνες! Γι’ αυτό και οι κλίµακες µέτρησης µεγέθους των σεισµών, για να µπορούν να
συµπεριλάβουν ένα τόσο µεγάλο εύρος µεγεθών, αλλά, ταυτόχρονα, να είναι και απλές στη χρήση, είναι βα-
σισµένες στο λογάριθµο του πλάτους της εδαφικής δόνησης που µετρούν οι σεισµολογικοί σταθµοί. Αυτό ση-
µαίνει πως µια µονάδα αύξησης µεγέθους σεισµού αντιστοιχεί σε 10 φορές µεγαλύτερο πλάτος δόνησης ή
σε 32 φορές περισσότερη ενέργεια. ∆ηλαδή, ένας σεισµός µεγέθους 6 είναι 1000 φορές πιο ισχυρός από ένα
σεισµό µεγέθους 4 βαθµών και προκαλεί 100 φορές µεγαλύτερο πλάτος δόνησης. Για αυτό και λέµε, γενικά,
ότι, είναι καλύτερο να έχουµε πολλούς και µικρούς σεισµούς, παρ’ όλο που στην πραγµατικότητα χρειάζον-
ται πάρα πολλοί µικροί σεισµοί για να «αντικαταστήσουν» πλήρως ένα σηµαντικό σεισµό. Υπάρχουν πολλές
κλίµακες µέτρησης σεισµών – η πιο κοινή και γνωστή για τοπικούς σεισµούς είναι η κλίµακα Richter, παρ΄ όλο
που είναι ακριβής µόνο για σχετικά µικρούς και τοπικούς σεισµούς. Για αυτό και για τους µεγάλους σεισµούς
του Ειρηνικού Ωκεανού ακούµε, συνήθως, να ανακοινώνεται το µέγεθος σεισµικής ροπής το οποίο είναι και
το πιο απόλυτο και ακριβές για αυτής της τάξης σεισµούς. Το µέγεθος του σεισµού αντιπροσωπεύει την ενέρ-
γεια που απελευθερώνεται από την εστία του σεισµού, είναι µοναδικό για κάθε σεισµό και δεν εξαρτάται από
το σηµείο παρατήρησής του. Από την άλλη, η ένταση ενός σεισµού, εκφράζει το βαθµό στον οποίο ο σεισµός
γίνεται αντιληπτός από τον άνθρωπο και το περιβάλλον – φυσικό ή δοµηµένο. Εξαρτάται από το σηµείο πα-
ρατήρησης, το µέγεθός του, τη θέση της εστίας του (επίκεντρο και βάθος) και έχει άµεση σχέση µε τα χαρα-
κτηριστικά του εδάφους στο σηµείο παρατήρησης. Ένας σεισµός γίνεται πιο έντονα αισθητός σε χαλαρά πε-
τρώµατα, παρά σε σκληρά.
Πώς υπολογίζουν οι σεισµολόγοι το επίκεντρο και το βάθος ενός σεισµού;
∆ιάφορα είδη σεισµικών κυµάτων ξεκινούν τη διάδοσή τους από την εστία του σεισµού και φτάνουν στην επι-
φάνεια της Γης, και εκεί που υπάρχουν σεισµολογικοί σταθµοί, καταγράφονται σαν διαγράµµατα µετατόπι-
σης/ταχύτητας σε συνάρτηση του χρόνου – τα λεγόµενα σεισµογράµµατα. Για καλή τύχη των σεισµολόγων,
κάθε είδος κύµατος ταξιδεύει µέσα από τα πετρώµατα της Γης µε διαφορετική ταχύτητα, έτσι ο µεταξύ τους
σχετικός χρόνος άφιξης είναι διαφορετικός σε κάθε σταθµό – οπότε µε µαθηµατικούς υπολογισµούς και τη
χρήση κανόνων γεωµετρίας και κάποιες προϋπάρχουσες γνώσεις και παραδοχές για τη δοµή της Γης, εντοπί-
ζεται η περιοχή στο εσωτερικό της Γης από το οποίο τα κύµατα ξεκίνησαν το ταξίδι τους – αυτή είναι η εστία
του σεισµού (επίκεντρο και βάθος). Υπάρχουν, όµως, αρκετά πρακτικά προβλήµατα τα οποία κάνουν την επε-
ξεργασία αυτή δύσκολη και πολλές φορές χρονοβόρα ή λιγότερο αξιόπιστη. Τα προβλήµατα σχετίζονται µε
την πολύπλοκη δοµή της Γης, την περίπλοκη διάδοση των κυµάτων στο εσωτερικό της, την ανελαστικότη-
τάς της, την ύπαρξη σεισµικού «θορύβου» στις καταγραφές από άλλες πηγές (π.χ. εκρήξεις σε λατοµεία, άνε-
µος, βροχή, µηχανήµατα, οχήµατα κ.ά.), που «µολύνουν» τα δεδοµένα, τη γεωµετρία του δικτύου και την έλ-
λειψη µετρήσεων από το θαλάσσιο χώρο και πολλά άλλα.
Τι είναι οι προσεισµοί και οι µετασεισµοί;
Προσεισµοί και µετασεισµοί ονοµάζονται οι σεισµοί που προηγούνται ή ακολουθούν τον κύριο σεισµό, αντί-
στοιχα. Προσεισµοί δεν εκδηλώνονται πάντα πριν από ένα µεγάλο σεισµό, ενώ οι µετασεισµοί εκδηλώνονται, σχε-
δόν, πάντα µετά από ισχυρούς σεισµούς. Για παράδειγµα, µετά από το σεισµό µεγέθους Μ=5,6 της Λεµεσού στην
περιοχή Γεράσας στις 11 Αυγούστου 1999, αισθητοί µετασεισµοί συνεχίστηκαν για πολλούς µήνες. ∆υστυχώς,
ένας σεισµός δεν αναγνωρίζεται σαν «προσεισµός» µε σιγουριά πριν από την εκδήλωση του κύριου σεισµού.
Ποιοι σεισµοί προκαλούν ζηµιές;
Γενικά µιλώντας, οι σεισµοί µε µέγεθος µεγαλύτερο από 4-5 µπορεί να προκαλέσουν ζηµιές. Ο πιο σηµαντι-
κός παράγοντας δεν είναι το µέγεθος του σεισµού, αλλά η έντασή του, η οποία εξαρτάται από την απόσταση
από το επίκεντρο του σεισµού και τα χαρακτηριστικά του εδάφους και των πετρωµάτων στη θέση της θεµε-
ΑΓΡΟΤΗΣ
9
