Σεισµοί: Συχνές ερωτήσεις
∆ρ Συλβάνα Πηλείδου
Γεωλογικός Λειτουργός
στο Τµήµα Γεωλογικής Επισκόπησης
Γιατί γίνονται σεισµοί;
Ε
πειδή ο Πλανήτης µας είναι γεωλογικά «ζωντανός». Οι δύσκαµπτες λιθοσφαιρικές πλάκες του περιβλήµα-
τος της Γης, οι οποίες «επιπλέουν» και µετακινούνται πάνω από το συγκριτικά πιο εύπλαστο εσωτερικό της
Γης, βρίσκονται σε συνεχή κίνηση και εκτελούν ένα σοβαρό έργο της ζωής του Πλανήτη µας: ανακυκλώνουν
το εξωτερικό του περίβληµα µε το να δηµιουργούν νέο φλοιό ή να καταστρέφουν τον παλιό φλοιό σπρώ-
χνοντάς τον πίσω στο εσωτερικό της Γης. Ως αποτέλεσµα της κίνησης των πλακών είναι η συσσώρευση τάσεων,
που όταν αυτές υπερβούν την αντοχή των πετρωµάτων, αυτά σπάζουν και έτσι προκαλείται ένας σεισµός.
Ποιος ήταν ο εγκέλαδος;
Σύµφωνα µε την ελληνική µυθολογία ήταν αρχηγός των Γιγάντων, γιος του Ταρτάρου και της Γης που έπαιξε
πρωτεύοντα ρόλο στη Γιγαντοµαχία όπου φονεύθηκε από την Αθηνά, η οποία, αφού τον έτρεψε σε φυγή,
έριξε εναντίον του τη Σικελία ή το όρος Αίτνα που τον καταπλάκωσε. Ο Εγκέλαδος κινούµενος και στενάζον-
τας µέσα στον τάφο του προκαλεί εκρήξεις ηφαιστείων και σεισµούς!
Σχετίζονται οι σεισµοί µε καιρικά φαινόµενα;
Τον τέταρτο αιώνα π.Χ. ο Αριστοτέλης εισηγήθηκε ότι, τους σεισµούς προκαλούν παγιδευµένα αέρια σε υπό-
γεια έγκοιλα από τα οποία απελευθερώνονται και σπάζουν τα πετρώµατα στην πορεία τους προς την επιφά-
νεια της Γης προκαλώντας σεισµούς. Για αυτόν το λόγο επικρατεί και ο µύθος, σήµερα, ότι, όταν είναι ζέστη
και άπνοια (η λεγόµενη «κουφοπυρά» στην κυπριακή διάλεκτο) επίκειται σεισµός – που θα επαναφέρει τον
άνεµο! Αυτό, όµως, δεν είναι τίποτε παραπάνω από ένα µύθο. Οι σεισµοί συµβαίνουν στατιστικά κάτω από διά-
φορες καιρικές συνθήκες. Έχει παρατηρηθεί µια σχέση εκδήλωσης σεισµών σε συνθήκες πολύ χαµηλών ατµο-
σφαιρικών πιέσεων (λόγω τυφώνων για παράδειγµα), αλλά τα δεδοµένα είναι πολύ λίγα για να γίνει στατι-
στική επαλήθευση της παρατήρησης.
Προαισθάνονται τα ζώα τους σεισµούς;
Είναι γεγονός ότι, τα ζώα συµπεριφέρονται αφύσικα από εβδοµάδες µέχρι και λίγα δευτερόλεπτα πριν από
την εκδήλωση ενός σεισµού. Οι σκύλοι γαυγίζουν, τα άλογα χλιµιντρίζουν, τα φίδια, τα πουλιά, τα ποντίκια, τα
βατράχια και τα έντοµα εγκαταλείπουν αναστατωµένα τις φωλιές τους, τα κουνούπια δεν τσιµπούν κ.ά. Πο-
λυάριθµες αναφορές έχουν γίνει από τα αρχαία χρόνια µέχρι σήµερα και διάφορες εξηγήσεις είναι πιθανές: τα
ζώα είναι πολύ πιο ευαίσθητα από τον άνθρωπο και αισθάνονται πρόδροµα φαινόµενα σεισµών, όπως µικρο-
προσεισµοί, τοπικές µικροανωµαλίες του ηλεκτροµαγνητικού πεδίου της Γης λόγω της συµπίεσης των πετρω-
µάτων κοντά στο σεισµογόνο ρήγµα, τοπική µεταβολή της ειδικής ηλεκτρικής αντίστασης των πετρωµάτων,
ανύψωση/καθίζηση του εδάφους, µεταβολές στη στάθµη και θερµοκρασία ή χηµική αλλοίωση των υπόγειων
υδάτων, απελευθέρωση ραδονίου κ.ά. Πολλή, όµως, έρευνα απαιτείται στο θέµα αυτό για να οδηγήσει η µε-
λέτη της συµπεριφοράς των ζώων στη δηµιουργία ενός αξιόπιστου µηχανισµού πρόγνωσης σεισµών.
Τι είναι η εδαφική ρευστοποίηση – υπάρχει κίνδυνος στην Κύπρο;
Η ρευστοποίηση του εδάφους παρατηρείται, κυρίως, σε αµµώδη εδάφη, τα οποία είναι κορεσµένα µε νερό και
οφείλεται στην αύξηση της πίεσης του νερού των πόρων λόγω της συνεχούς δόνησης κατά τη διάρκεια ενός
σεισµού. Η τριβή µεταξύ των κόκκων του υλικού µειώνεται και αυτό συµπεριφέρεται προσωρινά σαν ρευστό.
Έτσι, οι κατασκευές σε τέτοιες περιοχές παθαίνουν σηµαντικές βλάβες λόγω µερικής βύθισης, κλίσης, κ.ά.
Επιρρεπείς σε ρευστοποίηση είναι οι παράκτιες περιοχές της νότιας Κύπρου, γι’ αυτό και ιδιαίτερη σηµασία
πρέπει να δίνεται στη θεµελίωση ειδικά των πολυόροφων κτιρίων στις περιοχές αυτές. Ρευστοποίηση στην
Κύπρο παρατηρήθηκε κοντά στην Αυδήµου και στη Βάσα Λεµεσού λόγω του σεισµού της Πάφου το 1953.
Τι είναι ο σεισµολογικός σταθµός και το σεισµολογικό δίκτυο;
Οι σεισµολογικοί σταθµοί αποτελούνται από πολύ ευαίσθητα όργανα – τα σεισµόµετρα – τα οποία, συνεχώς,
καταγράφουν την εδαφική κίνηση. Μπορούν να ανιχνεύσουν εδαφική µετατόπιση µέχρι και δέκα εκατοµµυ-
8
ΑΓΡΟΤΗΣ
