ΑΓΡΟΤΗΣ
•
61
Επιλογή των γεννητόρων στην τεχνητή
σπερματέγχυση στη βοοτροφία
Αγγέλα Πελεκάνου
Λειτουργός Γεωργίας
στο Tμήμα Γεωργίας
Τ
ο γενετικό δυναμικό του κάθε βοοειδούς βρίσκεται κωδικοποιημένο στα γονίδια των 30 ζευγών
χρωματοσωμάτων που βρίσκονται στον πυρήνα του κάθε σωματικού κυττάρου και απαρτίζουν
τον γονότυπο του ζώου. Τα ποσοτικά χαρακτηριστικά των ζώων (γαλακτοπαραγωγή, αυξητική ικα-
νότητα, μέγεθος σώματος κλπ) τα οποία παρουσιάζουν και το μεγαλύτερο οικονομικό ενδιαφέρον,
καθορίζονται από πολλά γονίδια συγχρόνως.
Η γενετική αξία του ζώου, σε ό,τι αφορά τα ποσοτι-
κά χαρακτηριστικά, δεν είναι δυνατό να μεταβληθεί
κατά τη διάρκεια της ζωής του. Οι προϋποθέσεις για
την επιτυχή επιλογή γεννητόρων στην προσπάθεια
επίτευξης της γενετικής βελτίωσης είναι η διασφάλι-
ση κατάλληλων συνθηκών εκτροφής, δηλαδή, ισορ-
ροπημένη διατροφή για να μπορεί να αποδώσει το
ζώο στο μέγιστο των δυνατοτήτων του, η τήρηση γρα-
πτών στοιχείων που αφορούν τη γαλακτοπαραγωγή,
ο καθορισμός των βελτιωτικών στόχων και τέλος η
σωστή εφαρμογή της τεχνητής σπερματέγχυσης. Τα
διάφορα χαρακτηριστικά έχουν διαφορετικό δείκτη
κληρονομικότητας και για να πραγματοποιηθεί σωστή
επιλογή σπέρματος και θηλυκού που θα κυοφορήσει
πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα χαρακτηριστι-
κά τα οποία κληρονομούνται σε μεγάλη συχνότητα
από τους γονείς.
Η επιλογή των ταύρων για σπέρμα, σε σχέση με εκεί-
νη των αγελάδων, γίνεται με μεγαλύτερη ένταση και
ακρίβεια αφού είναι μεγαλύτερη η συμβολή του βελ-
τιωτή αρσενικού γεννήτορα, στη διαμόρφωση της γε-
νετικής αξίας του απογόνου, από εκείνη του θηλυκού.
Οι ταύροι θεωρούνται βελτιωτές σε εκείνα τα χαρα-
κτηριστικά που διασφαλίζουν θετικές αποκλίσεις στη
βαθμολογική κλίμακα.
Προκειμένου να γίνει έλεγχος απογόνων του κάθε
ταύρου και να εκτιμηθεί η μεταβιβαστική του ικανό-
τητα (γενετική αξία) οχεύονται, τυχαία, αγελάδες. Η
κάθε μια θυγατέρα του υπό εκτίμηση ταύρου εκτιμά-
ται σε ό,τι αφορά τη γαλακτοπαραγωγική ικανότητα,
τον ρυθμό αρμέγματος, τη διάπλαση του σώματος,
την ευτοκία και την ποσότητα παραγόμενου λίπους
και πρωτεϊνών του γάλακτός της. Για να μπορεί να
μετρηθεί η συχνότητα μεταβίβασης των μορφολογι-
κών χαρακτηριστικών (διάπλαση μαστού, λεκάνης
κτλ.), όπως και ο ρυθμός αρμέγματος, στους απογό-
νους από τους γονείς, τα χαρακτηριστικά που μετα-
βιβάζονται κατατάσσονται σε βαθμολογικές κλίμακες
με το σημείο αναφοράς να είναι τα χαρακτηριστικά
κάθε φυλής. Έτσι, με τον απογονικό έλεγχο διαπι-
στώνεται αν ο υπό εκτίμηση ταύρος μεταβιβάζει, και
σε ποιο βαθμό, στους απογόνους του, τα χαρακτηρι-
στικά εκείνα που αποτελούν βελτιωτικούς στόχους.
Επομένως, η επιλογή του σπέρματος γίνεται με την
εκτίμηση των χαρακτηριστικών των θυγατέρων του
ταύρου.
Η επιλογή των αγελάδων που θα κυοφορήσουν γίνεται
με βάση τα μορφολογικά και τα αναπαραγωγικά χαρα-
κτηριστικά. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη διάπλαση της
λεκάνης και των άκρων, με σκοπό τον περιορισμό των
πιθανοτήτων εκδήλωσης δυστοκιών και χωλοτήτων,
αντίστοιχα. Η κατάλληλη μέθοδος αναπαραγωγής για
τη βελτίωση της γαλακτοπαραγωγικής ικανότητας των
βοοειδών θεωρείται η καθαρόαιμη φυλή, έτσι, επιλέ-
γονται σπέρματα των ταύρων της ίδιας φυλής με τη
μητέρα. Κάθε κτηνοτρόφος πρέπει να καθορίζει τους
στόχους του, δηλαδή τα χαρακτηριστικά που θέλει να
βελτιώσει στη μονάδα του, που δεν πρέπει να είναι
άλλα από την αύξηση της γαλακτοπαραγωγής, καθώς
επίσης τα κριτήρια τα οποία θα λάβει υπόψη του για
να φτάσει στον στόχο του. Το λίπος και οι πρωτεΐνες
του γάλακτος, τα πόδια, ο μαστός και η σωματική διά-
πλαση πρέπει να αποτελούν τα βελτιωτικά στοιχεία. Η
συλλογική επιλογή των πέντε αυτών χαρακτηριστικών,
θα βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της παρα-
γωγικότητας των αγελάδων.
Πιο αναλυτικά, όσον αφορά τη γαλακτοπαραγωγή,
πρέπει να γίνεται η επιλογή των ταύρων που είναι
θετικοί στις αξιολογήσεις των θυγατέρων τους στο
γάλα, δηλαδή, αυτές που έχουν υψηλή γαλακτοπα-
ραγωγή, λίπος και πρωτεΐνη. Καλό είναι να χρησι-
μοποιείται σπέρμα ταύρου θετικής απόκλισης από
τη βάση σύγκρισης ή τουλάχιστον χωρίς απόκλιση
όσον αφορά το λίπος και τις πρωτεΐνες, αλλά πρέ-
πει να έχει και υψηλή γαλακτοπαραγωγή. Eπιλέγο-
νται σπέρματα που κληροδοτούν στους απογόνους
τους γερά και δυνατά πόδια. Ζώα που έχουν πόδια
ελαφρώς δρεπανοειδή με δυνατά μετακάρπια, έχουν
εύκολο βάδισμα, μειώνεται ο κίνδυνος τραυματισμού
και μόλυνσης, με αποτέλεσμα να είναι υγιή, να τρέφο-
νται σωστά και να έχουν μεγάλη γαλακτοπαραγωγή
και μακροζωία.