Αναφορά σε ένα από τα κυπριακά φυτά
Οι ορχιδέες της Κύπρου
Τάκης Παπαχριστοφόρου
Ανώτερος ∆ασικός Λειτουργός
στο Τµήµα ∆ασών
Η
χλωρίδα του τόπου µας, πλούσια και ποικίλη σε είδη φυτών, αποτελεί µια εξαιρε-
τικής σηµασίας βιολογική, αισθητική και φυσική κληρονοµιά. Η ποικιλία της οφεί-
λεται στην ιδιαιτερότητα των γεωγραφικών µας περιοχών, στην ποικιλία των οικοτό-
πων, στις τοπικές κλιµατολογικές διαφορές και στην αποµόνωση και µακραίωνη ιστο-
ρία του Νησιού µας. Η χλωρίδα µας, σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα δεδοµένα,
περιλαµβάνει 1950 διαφορετικά φυτά, από τα οποία τα 143 είναι ενδηµικά, δηλαδή,
περιορίζονται στον κυπριακό χώρο. Οι ορχιδέες είναι µονοκοτυλήδονα φυτά,
ποώδη, πολυετή κονδυλόρριζα ή ψευδοβολβόρριζα, τα οποία συνθέτουν την Οικο-
γένεια των Ορχεοειδών, µία από τις µεγαλύτερες των ανθοφόρων φυτών. Ο συνολι-
κός αριθµός των ειδών Ορχιδέας στον Πλανήτη εκτιµάται, γύρω, στις 25.000.
Οι ορχιδέες είναι κοσµοπολίτικα φυτά καταλαµβάνοντας, σχεδόν, κάθε οικοσύστηµα,
εκτός από ερήµους και περιοχές καλυµµένες µε πάγους. Η πλειοψηφία των ειδών φύεται
στις τροπικές Χώρες, κυρίως, στην Ασία και στην Κεντρική και Νότια Αµερική. Τα Ορχιδεοειδή χαρακτηρίζον-
ται από µια πολύ εξειδικευµένη προσαρµοστική ικανότητα στον τρόπο ζωής. Ζουν συµβιωτικά µε µύκητες και
αυτό έχει ως αποτέλεσµα την ελάττωση και, µερικές φορές, την πλήρη εξάλειψη της χλωροφύλλης από
πολλά είδη. Κάτι πολύ σηµαντικό είναι το γεγονός ότι, λόγω της συµβίωσης αυτής, µεταξύ φυτού και µύ-
κητα, πρέπει να προηγηθεί µόλυνση των βλαστητικών σπερµάτων από ορισµένους µύκητες. Ένα ορχιδεοει-
δές σκορπά δύο µέχρι τρία εκατοµµύρια σπέρµατα τόσο µικρά που δίνουν την εντύπωση σκόνης που την
παίρνει ο άνεµος. Για να βλαστήσει και να µεγαλώσει, το νεαρό φυτό θα πρέπει µε κάποιον τρόπο να σχηµα-
τίσει µια στενή συµβιωτική σχέση µε µύκητες πάνω και γύρω από τις ρίζες του, πράγµα που θα του εξασφα-
λίσει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από υλικά του εδάφους που αποσυντίθενται και διασπώνται µε τη
δράση των µυκήτων.
Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα δεδοµένα για τον κυπριακό χώρο, µε βάση το βιβλίο του C.A.J. Κreutz «The Or-
chids of Cyprus», η χλωρίδα µας περιλαµβάνει 52 διαφορετικά είδη ορχιδεοειδών, 21 είδη Ophrys , 14 είδη
Orchis, 4 είδη Serapias, 4 είδη Epipactis, 2 είδη Dactylorhiza και από ένα είδος Anacamptis, Barlia, Cephalan-
thera, Limodorum, Neotinea, Platanthera και Spiranthes. Από τα Ορχιδεοειδή αυτά το
Ophrys Kotschyi
,
το
Ophrys eleqans,
το
Orchis troodi,
το
Serapias aphroditae
,
και η
Epipactis troodi
είναι ενδηµικά, δηλαδή, υπάρ-
χουν µόνο στο Νησί µας και πουθενά αλλού στον κόσµο. Στον τόπο µας, οι ορχιδέες είναι γνωστές και µε τα
κοινά ονόµατα: Μελισσάκια, κόρες, σκυλάκια, περδικούλες και ανθρωπάκια.
Οι ορχιδέες είναι πολύ περισσότερο γνωστές για τα πανέµορφα άνθη τους, παρά για τις ιδιότητες και τις χρή-
σεις τους. Παρ’ όλα αυτά ξέρουµε ότι, οι βολβοί τους είναι θρεπτικοί, τονωτικοί και εξαίρετοι για αυτούς που
βρίσκονται σε ανάρρωση και αποτελεσµατικοί κατά της δυσεντερίας. Στην Ελλάδα και στην Τουρκία, παρα-
σκευάζεται από τους βολβούς ένα είδος γλυκού ροφήµατος, το σαλέπι.
Το ερευνητικό Πρόγραµµα για τη µελέτη και την αξιολόγηση των σπάνιων
και απειλούµενων φυτών του τόπου µας «Το Κόκκινο Βιβλίο της Κυ-
πριακής Χλωρίδας», έχει καλύψει και τις ορχιδέες µε το βαθµό σπανιό-
τητας της κάθε µιας και βρήκε ότι, ένα ποσοστό 24%, περίπου, των ορ-
χιδέων που έχουµε στην Κύπρο εµπίπτουν σε µια από τις κατηγορίες
της IUCN, δηλαδή, απειλούνται µε εξαφάνιση. Αυτός είναι ένας επι-
πλέον λόγος που πρέπει να τις προστατεύσουµε.
ΑΓΡΟΤΗΣ
69
