ΑΓΡΟΤΗΣ
•
47
Τζιβέρτι, η κυπριακή παραδοσιακή κυψέλη
Μαρία Αθανασίου
Επιθεωρητής Γεωργίας
στο Tμήμα Γεωργίας
Η
μελισσοκομία αποτελεί πρακτική η οποία συναντάται στους αρχαίους ελληνικούς μύθους. Ο
Αρισταίος γιός του Απόλλωνα και της νύμφης Κυρήνης, δίδαξε στους ανθρώπους τις αγροτικές
τέχνες και μεταξύ αυτών τη μελισσοκομία. Στην Ομήρου Οδύσσεια γίνεται αναφορά για το μελίκρα-
τον, ένα κράμα μελιού και γάλακτος το οποίο αποτελούσε εκλεκτό ποτό. Επίσης, αναφέρεται ότι η
μάγισσα Κίρκη σαγήνευσε τους συντρόφους του Οδυσσέα με το μέλι. Διαδεδομένο ήταν το μέλι και
στη διατροφή των Κυπρίων από την αρχαιότητα. Σε χωρίο του Διοφάνους του 1ου αιώνα π.Χ γίνεται
αναφορά για το μέλι της Κυθραίας « …Άριστον μεν μέλι το Αττικόν και του Αττικού το Υμήττιον καλόν
δε και το γινόμενον εν ταις νήσοις… και του Κυπρίου το Χύτριον…» (Ηγουμενίδου, 1999).
Εικ.1:
Τζιβέρτια σε παλιά κατοικία στον Καλοπαναγιώτη
Λεπτομέρεια εικόνας 1
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας η σημαντικό-
τητα της μέλισσας και των παραγώγων της αποκα-
λύπτεται μέσα από τις Ασσίζες (νόμοι των Φράγκων
ηγεμόνων), όπου τα μελίσσια θεωρούνταν περιου-
σιακό στοιχείο. Στις Ασσίζες γίνεται αναφορά στα
«
κυβέρτια» μια μοναδική στο είδος της κυπριακή κυ-
ψέλη. H κυπριακή κυψέλη εντυπωσίασε πολλούς ξέ-
νους περιηγητές, όπως τον επίσκοπο Denis Possot,
που επισκέφθηκε την Κύπρο το 1533 μ.Χ. Εντυπω-
σιάστηκε από το γεγονός ότι οι μέλισσες βρίσκονταν
μέσα στα σπίτια των αγροτών και στην εξωτερική
πλευρά των τοίχων υπήρχαν μικρές τρύπες για να
μπαινοβγαίνουν (εικ.1). Το τζιβέρτι παρείχε ασφάλεια
στα προϊόντα της μέλισσας, καθώς το κερί και το μέλι
έμεναν μέσα στο σπίτι του ιδιοκτήτη του μελισσιού.
Ένας άλλος περιηγητής, ο Clark, τον 18ο αιώνα
μ.Χ, αναφέρεται σε μεγάλες εγκαταστάσεις μελισσι-
ών στην Αθηαίνου γράφοντας τα εξής «κτίζουν ένα
τοίχο που αποτελείται εξ ολοκλήρου από πήλινους
κυλίνδρους μήκους περίπου τριών ποδών, που είναι
τοποθετημένοι ο ένας πάνω στον άλλο οριζόντια και
κλεισμένοι στα άκρα με κονίαμα. Ο τοίχος καλύπτεται
με στέγαστρο, έτσι που να συντηρούνται περισσότε-
ρα από 100 σμήνη σε πολύ μικρό χώρο» (Ηγουμενί-
δου, 1999).
Τα τζιβέρτια είναι κυλινδρικά δοχεία ανοικτά και στα
δύο άκρα, κατασκευασμένα από πηλό ή από μείγ-
μα αχυροπηλού. Για την κατασκευή τους χρησιμο-
ποιούσαν το «γυριστήρι», ένα πρωτόγονο τροχό και
στη συνέχεια τα έψηναν στο καμίνι. Έχουν μήκος,
περίπου, 70εκ. και διάμετρο 25-28εκ. στο μπροστι-
νό μέρος και 28-32 εκ. στο πίσω. Το πάχος τους
κυμαίνεται στα 2,5-3,5 εκ. Τα στόμια των πήλινων
τζιβετριών έκλειναν με ξύλα και λάσπη, αφήνοντας
μπροστά μια μικρή χαραμάδα για την είσοδο των με-
λισσών. Εντοιχίζονταν το ένα δίπλα στο άλλο στους
εξωτερικούς τοίχους των αγροτικών κατοικιών, ακό-
μη και πάνω από το ξωπόρτι (εικ.2). Για αποφυγή
της υγρασίας κτίζονταν ψηλότερα από το έδαφος σε