εχθρών, καθώς και ο γρήγορος εντοπισµός και περιορι-
σµός των ασθενειών αποτελούν επιπρόσθετες ενέρ-
γειες από πλευράς του µελισσοκόµου. Ο διαχωρισµός
των αδύνατων µελισσοσµηνών, η συνένωσή τους ή
ακόµα η µεταφορά τους σε άλλη περιοχή, θα προλάµ-
βανε οποιαδήποτε λεηλασία και πιθανή µετάδοση εχ-
θρών ή ασθενειών. Τέλος, η δυνατότητα σποράς κά-
ποιας µελισσοκο- µικής νοµής (π.χ. φακελωτής) θα βοη-
θούσε στην επιβίωση των µελισσών, αλλά και θα
απέτρεπε περιττές µετακινήσεις µελισσοσµηνών.
Η αλληλένδετη σχέση και η συνύπαρξη µεταξύ φυτών
και µελισσών χρονολογείται εδώ και δεκάδες εκατοµ-
µύρια χρόνια. Η εξελικτική τους πορεία προδιέγραψε τη
συνεργασία τους µε την αµοιβαία ευεργεσία και αντα-
µοιβή µε κοινό στόχο την επιβίωση. Σε αντίθεση µε τα
άλλα ζώα, τα οποία καταναλώνοντας τροφή παράγουν
προϊόντα, όπως γάλα και αυγά, οι µέλισσες θα πρέπει
να συλλέξουν νέκταρ από τα ανθισµένα µέρη των
φυτών και αφού το επεξεργαστούν και το εµπλουτίσουν
µε δικές τους ουσίες να το αποθηκεύσουν στις κηρή-
θρες τους µέχρι να ωριµάσει. Το τελικό προϊόν, που πα-
ράγεται από τις µέλισσες, αποτελεί ένα φυσικό προϊόν,
άριστης ποιότητας ως αποτέλεσµα του µόχθου και της
εργατικότητας των εντόµων αυτών.
Έχει υπολογιστεί ότι, µια συλλέκτρια µέλισσα µπορεί να
κάνει περίπου δέκα ταξίδια την ηµέρα συλλέγοντας πε-
ρίπου 0,003 γραµµάρια νέκταρος. Εποµένως, για να
συλλεγεί ένα κιλό νέκταρος απαιτείται εργασία 3,330
µελισσών. Λαµβάνοντας υπόψη ότι, για να παραχθεί ένα
κιλό µέλι απαιτούνται 4 κιλά νέκταρος, συνάγεται ότι θα
πρέπει να δουλέψουν 13,330 για το σκοπό αυτό. Μια
µέλισσα µπορεί να συλλέξει νέκταρ σε όλη της τη ζωή
για την παραγωγή 1,5 γραµµαρίου µελιού. Εκτός από το
νέκταρ οι µέλισσες για τη διατροφή τους συλλέγουν
από τα φυτά και γύρη. Η γύρη, η οποία συλλέγεται από
τους ανθήρες των στηµόνων χρησιµοποιείται από τις µέ-
λισσες ως πηγή πρωτεϊνών, λιπών, ανόργανων στοι-
χείων και βιταµινών. Παρέχεται ως µείγµα µε µέλι για
την εκτροφή του γόνου τις δυο τελευταίες µέρες πριν
το σφράγισµα των κελιών, αλλά αποτελεί και απαραί-
τητη τροφή τις πρώτες 10-14 µέρες της ζωής της µέ-
λισσας, έτσι ώστε να αναπτυχθούν οι φαρυγγικοί και οι
κηρογόνοι αδένες, αλλά και οι αδένες του κεντριού. Ση-
µαντική, επίσης, στη διατροφή της µέλισσας είναι η ποι-
ότητα της γύρης και, κυρίως, η συλλογή γύρης από διά-
φορα είδη φυτών.
Σήµερα, είναι γενικότερα αποδεκτό ότι, η συνεχής µεί-
ωση της µελισσοχλωρίδας και εποµένως των τροφών,
που απαιτούνται για την ισορροπηµένη διατροφή των
µελισσών, αποτελεί σηµαντικό παράγοντα της απώλειας
µικρού ή µεγάλου αριθµού µελισσιών. Η µη ισορροπη-
µένη διατροφή µειώνει τους αµυντικούς µηχανισµούς
και καθιστά τις µέλισσες πιο ευάλωτες σε µολυσµατικές
ή παρασιτικές ασθένειες.
Οι ξηροθερµικές συνθήκες που επικρατούν στο Nησί
µας, αλλά και οι παρατεταµένες ανοµβρίες καθιστούν
πιο δύσκολο το έργο του µελισσοκόµου, καθώς και της
επιβίωσης των µελισσιών. Ανάλογα µε την περίοδο άν-
θησής τους, τα διάφορα µελισσοκοµικά φυτά έχουν δια-
φορετική αξία και χρησιµότητα για τα µελίσσια. Η φθι-
νοπωρινή ανθοφορία του κόνυζου, της χαρουπιάς κ.ά.
συµβάλλει στην ανανέωση του πληθυσµού, αλλά και
στην αύξηση των προµηθειών για το ξεχειµώνιασµα. Οι
πρώιµες ανθοφορίες της µάζας, του ξυνιδιού, της λα-
ψάνας κ.ά. υποβοηθούν, σε µεγάλο βαθµό, τη συνέχιση
της εκτροφής του γόνου και την αύξηση του πληθυ-
σµού για την εκµετάλλευση των πρώιµων ανοιξιάτικων
ανθοφοριών για παραγωγή µελιού, όπως της µυροφό-
ρας και των εσπεριδοειδών. Η µεταφορά των µελισσιών
σε πιο όψιµες ανθοφορίες και µεγαλύτερα υψόµετρα για
αξιοποίηση, µεταξύ άλλων, του αγριόβικου, της ξυ-
σταρκάς και του ρουδιού και αργότερα πίσω στο θυµάρι,
αποτελούν τον κύκλο των µετακινήσεων του µεγαλύ-
τερου αριθµού των µελισσιών στον τόπο µας.
Αρκετοί και σηµαντικοί είναι οι παράγοντες που επηρε-
άζουν την έκκριση νέκταρος και κατά πρώτο λόγο οι κλι-
µατολογικές συνθήκες, όπως η ηλιοφάνεια, η θερµο-
κρασία και η σχετική υγρασία. Το φως επιδρά θετικά στη
φωτοσύνθεση, µε αποτέλεσµα, να εκκρίνεται άφθονο
νέκταρ σε ηµέρες µε µεγάλη ηλιοφάνεια. Επιπλέον, τις
πρωινές ώρες η έκκριση νέκταρος είναι, συνήθως, µε-
γάλη, ενώ όσο προχωρά η ηµέρα ελαττώνεται µέχρι τις
απογευµατινές ώρες. Μετά αρχίζει να αυξάνεται, ενώ
συνεχίζεται όλη τη νύχτα µέχρι την ανατολή του Ήλιου.
Ξηρός καιρός και υψηλές θερµοκρασίες παρεµποδίζουν
την έκκριση νέκταρος, ενώ αντίθετα υγροί και δροσεροί
άνεµοι ευνοούν την νεκταροέκκριση. Οι βροχές κατά τη
διάρκεια της ανθοφορίας κάποιων φυτών, όπως του κα-
λοκαιρινού ετήσιου ζιζανίου ηλιοτρόπιου (κ.ν. κατσου-
νόχορτο, το οποίο αυτοφύεται σε θερισµένα χωράφια
µετά από όψιµες ανοιξιάτικες βροχές) µπορεί να προκα-
λέσουν ακόµη και την ξήρανσή του. Αντίθετα, σε άλλες
ανθοφορίες (π.χ. των εσπεριδοειδών) οι βροχές ευνο-
ούν την έκκριση νέκταρος. Στα πλείστα φυτά, η έκκριση
του νέκταρος αρχίζει µε το άνοιγµα των ανθέων και στα-
68
ΑΓΡΟΤΗΣ
Μέλισσα σε µυροφόρα