Η ιολογική ασθένεια του κηλιδωτού µαρασµού της ντοµάτας
∆ρ Λάµπρος Χρ. Παπαγιάννης
Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών Α΄
στο Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
Η
ασθένεια του κηλιδωτού µαρασµού της ντοµάτας αποτελεί µιαν από τις σηµαντικότερες και πιο επι-
ζήµιες εντοµοµεταδιδόµενες ιολογικές ασθένειες των λαχανοκοµικών και των ανθοκοµικών καλ-
λιεργειών τόσο στην Κύπρο, όσο και διεθνώς. Προκαλείται από τον ιό
Tomato spotted wilt virus
(
TSWV),
ο οποίος κατατάσσεται στο γένος
Tospovirus
των φυτικών ιών και µεταδίδεται, αποκλειστικά, µε έντοµα
της οικογένειας των θριπών (
Thripidae
).
Τα τελευταία 30 χρόνια, έχει διαδοθεί σε ολόκληρην την υφή-
λιο προκαλώντας σηµαντικές οικονοµικές απώλειες σε σολανώδη, φυλλώδη λαχανικά, ψυχανθή, φυτά
µεγάλης καλλιέργειας και καλλωπιστικά είδη. Πρόσφατα, διακεκριµένοι ερευνητές κατέταξαν την ασθέ-
νεια ως τη δεύτερη σηµαντικότερη ιολογική ασθένεια στην ιστορία της σύγχρονης φυτικής ιολογίας.
Ο TSWV έχει το µεγαλύτερο εύρος φυτικών ξενιστών από κάθε άλλο φυτικό ιό, αφού στη φύση προ-
σβάλλει περισσότερα από 1000 είδη φυτών που ανήκουν σε 85 βοτανικές οικογένειες. Σε αυτά, περι-
λαµβάνονται πολλά καλλιεργούµενα, καλλωπιστικά, αυτοφυή και ζιζάνια. Η εµφάνιση και η ένταση των
συµπτωµάτων στα φυτά, που προσβάλλει ο TSWV, ποικίλλει ανάλογα µε το είδος του ξενιστή, το στάδιο
της µόλυνσης, το στέλεχος (φυλή) του ιού, τη θερµοκρασία του περιβάλλοντος, καθώς και τον αριθµό
των ιοφόρων θριπών που τρέφονται στο φυτό. Συνήθως, τα συµπτώµατα περιλαµβάνουν χλωρωτικούς
δακτυλίους, κυκλικές κηλίδες µε χαρακτηριστικό µπρούντζινο χρώµα, γραµµικούς µεταχρωµατισµούς,
ραβδώσεις και ποικιλοχλωρώσεις στα φύλλα ή/και στους καρπούς, καθώς και νανισµό, µαρασµό και νέ-
κρωση των φυτών.
Στην ντοµάτα, που αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους ξενιστές, ο TSWV προκαλεί, αρχικά, µικρές
καστανές κηλίδες στα φύλλα, που προοδευτικά συνενώνονται και σχηµατίζουν νεκρώσεις (Εικόνα 1).
Εάν η µόλυνση γίνει σε νεαρό στάδιο, τότε τα φυτά παρουσιάζουν έντονο νανισµό και ξηραίνονται σε
µερικές εβδοµάδες. Στην περίπτωση που η µόλυνση γίνει σε ανεπτυγµένα φυτά, τότε αυτά παρουσιά-
ζουν ασύµµετρη ανάπτυξη, µειωµένη βλάστηση και παραµόρφωση των νεαρών φύλλων. Χαρακτηριστικά
είναι τα συµπτώµατα που εµφανίζονται στους προσβεβληµένους καρπούς, που περιλαµβάνουν κιτρινω-
πές οµόκεντρες κηλίδες και παραµόρφωση (Εικόνα 2). Στην πιπεριά, ο ιός προκαλεί χλωρωτικές ή µπρούν-
τζινες κηλίδες στα νεαρά φύλλα, καθώς και νανισµό ή µάρανση του φυτού. Στους καρπούς, παρουσιά-
ζονται χαρακτηριστικές κυκλικές κηλίδες µε έντονη χρωµατική εναλλαγή (Εικόνα 3). Στο µαρούλι και στα
φυλλώδη λαχανικά, ο ιός προκαλεί καστανές νεκρωτικές κηλίδες. Τα φυτά εµφανίζουν περιθωριακή µά-
ρανση, χλώρωση και καστανή κηλίδωση, κυρίως, στα εσωτερικά φύλλα (Εικόνα 4). Στα χρυσάνθεµα, ο ιός
προκαλεί χλωρωτικούς και νεκρωτικούς δακτυλίους στα φύλλα, νανισµό στα φυτά και νέκρωση στους κο-
ρυφαίους βλαστούς. Σε πελαργόνια, µπιγκόνιες, ντάλιες, ζίνιες, λίλια, ορχιδέες, πετούνιες και σε διά-
φορα άλλα ανθοκοµικά είδη, εµφανίζονται οµόκεντρες χλωρωτικές κηλίδες στα φύλλα, που είναι δυ-
νατόν να εξελιχθούν σε νεκρωτικές, υποβαθµίζοντας την εµφάνιση και την εµπορική τους αξία.
Ο ιός προσβάλλει αρκετά είδη ζιζανίων, τα οποία µπορεί να µην εµφανίζουν συµπτώµατα. Ωστόσο, ο
ρόλος των αυτοφυών φυτών στη διαιώνιση του ιού και στη διατήρηση της ασθένειας σε περιόδους αγρα-
νάπαυσης είναι σηµαντικός.
Στη φύση, η µετάδοση του TSWV γίνεται µε επτά είδη θριπών. Πρόκειται για τα είδη
Frankliniella occi-
dentalis, F. schultzei, F. intonsa, F. bispinosa, F. fusca, Thrips tabaci
και
T. setosus
,
που µεταδίδουν τον
ιό κατά έµµονο τρόπο. O ιός προσλαµβάνεται µόνο από τα ανήλικα (προνυµφικά) στάδια των θριπών, ενώ
ΑΓΡΟΤΗΣ
23