συνιστώσα της υδατικής πολιτικής, στο σύνολο των µεσογειακών Χωρών, µε στόχο το µετριασµό των
αρνητικών συνεπειών της λειψυδρίας. Η επαναχρησιµοποίηση του επεξεργασµένου νερού, κυρίως, για
άρδευση, έχει καθιερωθεί σε όλες τις ξηρικές και ηµιξηρικές περιοχές της Μεσογείου (Bixio
et
al., 2006).
Η Κύπρος, µια ηµιξηρική Χώρα µε τυπικό µεσογειακό κλίµα, αντιµετωπίζει µακροπρόθεσµες ανισορροπίες
στο υδατικό της ισοζύγιο. Ένα ενδεικτικό στατιστικό στοιχείο σχετικά µε τη λειψυδρία είναι ότι, η Κύπρος
είναι η Χώρα µε τον υψηλότερο δείκτη εκµετάλλευσης υδάτων (WEI) σε σχέση µε τις υπόλοιπες ευρω-
παϊκές Χώρες (Ευρωπαϊκός Οργανισµός Περιβάλλοντος). Κατά συνέπεια, οι προσπάθειες για την άµβλυνση
της λειψυδρίας στην Κύπρο είναι συνεχείς. Η υδατική πολιτική της Κύπρου επικεντρώνεται στη µέγιστη
αξιοποίηση των µη συµβατικών πηγών νερού, όπως το επεξεργασµένο νερό, µε στόχο την αντικατά-
σταση ίσων ποσοτήτων καλής ποιότητας πόσιµου νερού. Επί του παρόντος, περίπου 18 εκατοµµύρια κυ-
βικά µέτρα (ΕΚΜ) τριτοβάθµια επεξεργασµένου νερού χρησιµοποιούνται, ετησίως, για άρδευση και εµ-
πλουτισµό των υπόγειων υδροφορέων. ∆εδοµένου ότι, η γεωργία εξακολουθεί να αποτελεί το µεγαλύ-
τερο καταναλωτή νερού, το 75% του επεξεργασµένου νερού ( ~14 ΕΚΜ) επαναχρησιµοποιείται για
άρδευση. Το επεξεργασµένο νερό αποτελεί πολύτιµη και σταθερή πηγή νερού και θρεπτικών στοιχείων,
ιδανική για άρδευση. Η επαναχρησιµοποίηση του επεξεργασµένου νερού για άρδευση έχει επιτρέψει την
επέκταση της αρδευόµενης γεωργίας και την αύξηση της γεωργικής παραγωγής, αποτελώντας, πλέον,
µια κοινή πρακτική στην Κύπρο. Η προστασία του περιβάλλοντος και της δηµόσιας υγείας, ως συνέπεια
της επαναχρησιµοποίησης του επεξεργασµένου νερού, διασφαλίζεται µέσω της Οδηγίας επαναχρησι-
µοποίησης του επεξεργασµένου νερού και του Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής. Παρ’ όλα αυτά, το
Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών (ΙΓΕ) διεξάγει εκτεταµένο ερευνητικό έργο µε στόχο την αξιολόγηση των
µακροπρόθεσµων επιδράσεων της πρακτικής της άρδευσης µε επεξεργασµένο νερό τόσο στο έδαφος και
το περιβάλλον γενικότερα, όσο και στη δηµόσια υγεία. Παρόµοιες µελέτες πραγµατοποιούνται σε πολ-
λές Χώρες σε όλον τον κόσµο, υπογραµµίζοντας είτε τις θετικές ή τις αρνητικές επιπτώσεις της επανα-
χρησιµοποίησης του επεξεργασµένου νερού στο περιβάλλον και στη δηµόσια υγεία (Kalavrouziotis
et
al.,
2008,
Adrover
et
al., 2012).
Στα πλαίσια των ερευνητικών δραστηριοτήτων του Kλάδου Έγγειων Βελτιώσεων του ΙΓΕ, µε στόχο τη διε-
ρεύνηση των πιθανών επιδράσεων της επαναχρησιµοποίησης του επεξεργασµένου νερού για άρδευση,
καλλιέργεια ντοµάτας αρδευόταν µε επεξεργασµένο νερό προερχόµενο από το σταθµό επεξεργασίας
αστικών λυµάτων της Ανθούπολης (ΜΒR treatment-UV disinfection) και της Λεµεσού (Sand filtration-
chlorination) και µε νερό «µάρτυρα» από γεώτρηση (Εικόνα 1). Η επιλογή των δυο πηγών επεξεργασµέ-
νου νερού έγινε ούτως ώστε, να υπάρχει η δυνατότητα σύγκρισης της επίδρασης της µεθόδου τριτο-
βάθµιας επεξεργασίας στις παραµέτρους µελέτης. Η χηµική και µικροβιολογική ανάλυση των τριών πηγών
άρδευσης φαίνεται στον Πίνακα 1. Σε προκαθορισµένα χρονικά σηµεία (0, 10, 50, 100 και 150 ηµέρες από
την έναρξη της καλλιέργειας), λαµβάνονταν δείγµατα εδάφους από διαφορετικά βάθη (0-25 και 25-50
cm). Οι φυσικοχηµικές παράµετροι του εδάφους που αξιολογήθηκαν είναι η ηλεκτρική αγωγιµότητα, το
pH, ο ολικός άνθρακας, το ολικό άζωτο και η δοµή του εδάφους. Στο τέλος της καλλιεργητικής περιό-
δου, ελέγχθηκαν δείγµατα καρπών ως προς το µικροβιακό τους φορτίο σύµφωνα µε τις µεθόδους που
προτείνει ο AOAC (Official Methods - Hydrophobic Grid Membrane Filter Methods). Συγκεκριµένα, αξιο-
λογήθηκε η ποσότητα των ολικών αεροβικών βακτηριδίων, των ολικών κολοβακτηριδίων, των αυγών εν-
τερικών παρασίτων, των coliphages (σαν ένδειξη ύπαρξης εντερικών ιών), καθώς και η παρουσία ή όχι των
παθογόνων βακτηριδίων
Salmonella spp., E. coli
O157:H7 και
Listeria spp.
στους καρπούς. Επιπλέον, αξιο-
λογήθηκε η συγκέντρωση βαρέων µετάλλων (Cu, Ni, Co, Mn, Zn) στους καρπούς ντοµάτας. Τέλος, η συ-
νολική παραγωγή, το µέσο βάρος και η µέγιστη περιφέρεια των καρπών ντοµάτας αξιολογήθηκε σε σχέση
µε το νερό άρδευσης.
ΑΓΡΟΤΗΣ
19